Búfræðingurinn - 01.01.1944, Page 126

124
B Ú F R Æ ÐINGllRINN
II. Búfjárkyn.
Það er hægt að skipta búfénu niður í þrjá höfuðflokka:
1) náttúrukyn, 2) ræktuð kyn, 3) tilbiiin kyn.
Takmörkin á niilli þessara flokka eru þó hvergi nærri skörp
né greinileg.
Ijpprunalega eru dýrin, bæði villt og í þjónustu mannanna,
misjöfn og ósamstæð að ytra útlili og eiginleikuni ölluin. Við
ræktunina liafa dýrin breytzt og skiptast i stærri og smærri
bópa af likri gerð, — í sérstök búfjárkyn. Að siðustu hafa svo
nútíma vísindi og tækni gerl kleift að skapa ný kyn og stofna.
Þess má enn fremur geta, að hver þeirra þriggja búfjárteg-
unda, sem algengastar eru hér á landi, en ])að eru, eins og
kunnugt er, nautgripir, sauðfé og liross, skiptist viða erlendis
í tvo aðalflokka eftir útliti, eiginleikum eða notum. Nautgrip-
irnir skiptast i mjólkurkyn og kjötkyn, sauðféð í láglendis-
kyn og fjallafé og hrossin í dráttarhesta og reiðhesta. Innan
hvers þessara l'lokka eru fjöldi sérstakra kynja.
Búfjárkynin aðgreinast fyrst og fremst eflir ytra útliti, t. d.
slærð, vaxtareinkennum, háralit o. f 1., - enn freinur eftir upp-
runa, heimkynnum, afurðaeiginleikum og erfðaeðli. Takmörk:-
in eru ekki alls staðar eða alltaf skörp, jafnvel elcki á milli
hinna bezt ræktuðu kynja. —— Einnig eru einstaklingarnir inn-
an sama kyns ekki alltaf eins, einkanlega hvað ýmsa arfgenga
eiginleika snertir, þótt þeir líkist að ytra útliti, enda eru erfða-
vísarnir, sem skapa búféð og gefa því niismunandi verðmæli,
svo margir, að óteljandi smærri og stærri breytingar geta stöð-
ugt átt sér stað, jafnvel þótt um sæmilega hreint og fast kyn
sc að ræða. En því ósamstæðara og blandaðra sem búféð er,
því meiri möguleikar eru á því að kynbæfa þáð með úrvali,
markvissri blöndun, breyttri aðbúð og fleira.
III. Erfðir.
Arfgengisfræðin kennir, að eiginleikar lífveranna flytjist
frá einum a-ttlið til annars, frá foreldrum til afkvauna. Sagt
er, að lil allra eiginleika svari vísir til erfða í kynfrumunUm.
l>essir eiginleikar erfast.
Það er fyrst og l'remst tvennt, sem skapar búféð, bæði ytra
útlit þess og alla eiginleika, gefur því verðmæti, gerir það aÖ