Búfræðingurinn - 01.01.1944, Side 175

HÚ FR ÆÐINGURINN
17.1
þurrkunar, og í þurrviðrissumruin var sprettan oft mjög rýr,
áður en áveitan kom. Það var taJið meðalgras, ef maðurinn
sló 1—5 hestb. á dag. Á stöku stað voru smááveitur, og spruttu
þa?r jafnán betur, er vatn náðist á þær. F7innig höfðu menn séð
góðan árangur af áveitum í Safamýri í Ölfusi, á Seli í Hruna-
mannahreppi o. v. Um miðja 19. öld voru hinir framsýnustu
hændur farnir að tala um það að veita vatni á Flóann í stór-
um mælikvarða. Fyrstur mun Ólafur Ólafsson biifræðingur
frá Lindarbæ hafa mælt fyrir áveitu á Flóann, 1883—1884, en
síðar ýmsir, þar á meðal Thalbitzer og Jón Isleifsson verk-
fræðingur. Verkið var hafið árið 1922 og ]>ví lokið 1927—
1928 að öðru en flóðgörðum, en ])eir eru ekki að fullu
hlaðnir enn.
Skurðkerl'ið er alls um 300 km að lengd með nær því 200
innrásir og stíflur og rúmlega 200 brýr. Ingólfur télur, að alls
þurfi að hlaða á áveitusvæðinu um 1000 km af flóðgörðum
og sé mi húið að gera um % hluta þess.
Áhrif áveitunnar á Flóann eru aðallcga ])essi:
1) Uppskernn hcfur vaxið. Samkvæmt athugunum Ingólfs
Þorsteinssonar mun hver ha áveitulands að meðaltali gefa um
lá hestb. af heyi, minnst 11, mest 28 hestb. (miðað við 80 kg).
Mjög víða er uppskeran 12—18 hesth. Telja má, að maður
slái um % ha á dag eða um 10 hesth. Á þessum tölum má sjá,
að áveitan hefur aukið uppskeruna tvisvar til þrisvar sinnum.
Þess skal getið, að í nefndum uppskerutölum er miðað við,
að engið sé látið slanda á sinu 3. eða 4. hvert ár.
2) Gróðurfarið hefur tekið allmiklum breytingum. Aðal-
gróðurinn mynda nú mýrarstör, Ijósastör og sums staðar gul-
stör, en aðrar starartegundir, hrok og heilgrös l'ara þverrandi.
Ingólfur telur ástæðu til að ætla, að gulstörin nnini að ein-
liverju leyli breiðast úl með fræi, sem áveituvatn dreifir.
Berst það með straumnum og tekur sér bólfestu utan í þúf-
unuin, en þegar gulstörin breiðir sig með jarðstönglum, þræðir
hún venjulega lautirnar. Þessar gróðurfarsbreytingar hafa
eðlilega áhrif á uppskerumagnið. óft sést það, að fyrstu árin,
sem áveitan er notuð, vex uppskeran, minnkar svo um skeið,
meðan gróðurfarið er að laga sig eftir hinum breyttu skilyi-ð-
um, en vex svo aftur.
3) Landið sléttist. Flóinn var allmjög þýfður, eins og áður
er sagt. Þúfurnar voru mosamiklar, vfirleitt í kringum 30 cnt á