Ritmennt - 01.01.2003, Side 52

EINAR H. GUÐMUNDSSON
RITMENNT
Mynd Williams Blakes af
Isaac Newton frá 1805.
Tate Gallery.
í fimmta kafla Njólu fjallar Björn í upphafi um hina takmarka-
lausu vídd heimsins, sem hann kallar „alvídd". Á öðrum stað
segir hann, að alvíddin sé „guðsríkis ómælanlega vídd".78 Hann
telur að „veraldanna skari" (þ.e. vetrarbrautirnar) fylli óendan-
legt rúm, því annars væri yfirráðasvæði efnisins hverfandi miðað
við tómið umhverfis og allar „guðs dásemdir [væru] í einum
hnút eða dróma".79 Á sama hátt er tíminn takmarkalaus, því
annars væri hann sem andartak miðað við eilífðina. I skýringun-
um segir Björn: „Væri ekki tíðin eða eilífðin þá skeði alt á einu
augnabliki."80
78 Ódagsett uppkast Björns að bréfi til óþekkts viðtakanda (Lbs 609 fol).
79 Tilvitnunin er úr skýringum við 451. erindi. í framhaldinu segir Björn: „Væri
ekki rúmið eða alvíddin, þá væru guðs dásemdir allar I einum púnkti." Hér
væri kannski freistandi að tengja orð Björns vió hin þekktu skoðanaskipti
þeirra Newtons og Richards Bentleys (1662-1742) á árunum 1692-93 um áhrif
þyngdarafls á víðfeðma efnisdreifingu ((70), bls. 211-19). Af samhenginu í
Njólu má þó ráða, að Björn hefur annað í huga.
80 Skýringar við 454. erindi. Þetta minnir á orð, sem höfð eru eftir John Archi-
bald Wheeler, einum þekktasta eðlisfræðingi tuttugustu aldar: „Tíminn er
leið náttúrunnar til þess að fyrirbyggja að allt gerist í einu" („Time is nature's
way to keep everything from happening at once"). Tilvitnunin er tekin úr
(34a(, bls. 236.
48