Tímarit Máls og menningar - 01.09.1995, Síða 24

skreytti mikinn fjölda námsbóka aukþeirra fjölmörgu barnabóka sem hann
vann fyrir frjálsan markað. Um langt skeið voru myndir hans svo ríkjandi á
hinum örsmáa íslenska bókamarkaði að segja má að hann hafi átt drýgstan
þátt í að móta myndsmekk tveggja kynslóða.
Það er einmitt smæð og einangrun hins íslenska bókamarkaðar sem hefur
staðið þróun íslenskra myndskreytinga fyrir þrifum. Einstaka afkastamiklir
listamenn hafa mótað skoðanir manna um hvernig myndir fyrir börn eigi
að vera, en skort hefur á fjölbreytni í stíl og tækni. Lítið hefur verið hugað
að því að gæta samræmis milli stíls og blæbrigða í myndunum og þeim texta
sem þær eiga að fylgja. Við þetta bætast svo áhrif fjölþjóðaprentsins sem fór
að flæða inn á íslenskan bókamarkað fyrir um það bil tuttugu árum og nú
á síðustu árum samkeppnin við myndmiðlana. íslensk forlög reyna að hafa
myndskreyttar bækur litskrúðugri og auðugri að myndum en fyrr, en hafa
ekki að sama skapi sinnt um gæði myndanna. Útgefendur eru meðvitaðir
um mikilvægi mynda í bókinni sem söluvöru, en ennþá skortir á skilning á
stöðu myndanna í bókinni sem listaverki. Þegar lagt er í mikinn kostnað
vegna myndskreytinga á litlum markaði er bókaútgefendum að vísu nokkur
vorkunn þegar þeir treysta sér ekki í neina tilraunastarfsemi og halda sig
innan hefðbundinna ramma. Þeim hefur ekki enn skilist til fulls að til að
hafa betur í baráttunni um tíma og athygli barnsins þarf bókin einfaldlega
að vera betri á allan hátt en teiknimyndin í sjónvarpinu, líka hvað varðar
myndirnar. Því myndin í bókinni hverfur ekki eftir andartak, hún er þarna
ennþá næst þegar bókin er opnuð — og hver veit, ef til vill verður enn hægt
að kalla hana fram í hugann eftir áratugi.
Bókaþjóð eða textaþjóð?
Fyrir tveimur eða þremur árum var staddur hér á landi prófessor í barna-
bókmenntum við háskóla í Kanada. Hann vissi allt um heimsmet okkar í
bókaútgáfu, almennt læsi og allt það sem við erum gjörn á að stæra okkur
af við útlendinga. En sú spurning sem honum var efst í huga eftir að hafa
flett úrvali af barnabókum síðustu ára var: Hvers vegna eru myndskreytingar
ekki betri en þetta hjá þessari miklu bókaþjóð? Ég reyndi að svara með
einhverju af því sem ég hef fjallað um hér að framan; vöntun á sterkri
myndlistarhefð, litlum og íhaldssömum markaði og svo framvegis. Ef til vill
þætti fslendingum myndir í barnabókum ekki skipta svo ýkja miklu máli,
þær væru hálfgerður glassúr á kökunni, gætu jafnvel verið of frekar á athygli
barnsins á kostnað textans.
Líklega á enn eftir að líða nokkur tími þar til við lítum á myndskreytingar
22
TMM 1995:3