Tímarit Máls og menningar - 01.09.1995, Side 45

gráast fyrrum og sýnt þeim bæði og sannað að þær víluðu ekki allt fyrir sér.
Greinilega skipti mestu að fulls jafnræðis væri gætt þegar ævintýrahetjurnar
stofnuðu til hjúskapar svo að konungsættirnar héldu virðingu sinni óskertri.
Getið er um drottningu sem amaðist við samdrætti dóttur sinnar og ungs
manns að nafni Þórir, þótt konungborinn væri, því að drottningin þóttist
meiri að völdum og virðingu en foreldrar hans. Hjörtum þessarar drottn-
ingar og sænsku drottningarinnar, Sigríðar stórráðu, hefur svipað saman þó
að hin fýrrnefnda hlífði Þóri en Sigríður léti veita tveimur biðlum „atgöngu
með eldi og vopnum“ svo að báðir voru drepnir ásamt liði sínu öllu til „að
leiða smákonungum að fara af öðrum löndum til þess að biðja hennar“ eins
og stendur í Ólafs sögu Tryggvasonar.
Af drottningum voru fýrri konur kónganna einna minnstar fyrir sér, þótt
þær væru nógu framsýnar til að víkja töfragripum að börnunum til styrktar
í lífsbaráttunni áður en þær dóu frá þeim kornungum.Ættsmæð sumra varð
líka hirðmönnum að rógsefni við kóngana, svo að þær áttu ekki sjö dagana
sæla. Gríselda hin góða mátti til dæmis þola mikið fálæti þangað til að kóngur
sannfærðist endanlega um órofa tryggð hennar og þolinmæði. Erfiðast varð
samt drottningum barnleysið og kom fýrir að kóngar hótuðu þeim lífláti
yrðu þær ekki barnshafandi. Þetta útbreidda minni er sprottið upp úr
bláköldum veruleikanum því að konungsættunum hafði frá aldaöðli verið
kappsmál að tryggja sér völd með skilgetnum ríkisörfum svo að ljóst væri
hver ætti að taka við völdum að konungum látnum. Evrópsk alþýða þekkti
vel til búsifjanna þegar ættir sem þóttust réttbornar til konungstignar og
-valda börðust áratugum saman um ríkiserfðirnar, meðan stórhöfðingjarnir
deildu og drottnuðu í trássi við valdalitla konunga með vafasamt tilkall til
krúnunnar. Frægust hafa orðið Rósastríðin langvinnu seint á 15. öld þegar
enska háaðlinum forna blæddi út og borgarastríðið í Frakklandi á 16. öld var
einnig að nokkru um ríkiserfðir.
4
í íslenskum ævintýrum koma svokallaðir meykóngar fyrir; ekki munu þeir
samt víða aðalsöguhetjur. Þeir voru frábitnir því að gifta sig eins og mey-
kóngurinn í Sögunni af Finna karlssyni sem þoldi enga aðra karlmenn við
hirðina en geldinga. Ekki var það að ástæðulausu að meykóngar forðuðust
hjúskap því að í honum var fólgið ákveðið valdaafsal, — má minna á að
Elísabet Englandsdrottning giftist aldrei. Ævintýrunum um kóngafólk varð
hins vegar að ljúka með brúðkaupum samkvæmt hefðbundinni atburðarás
og meykóngurinn í sögunni af Finna gerði hann bæði að eiginmanni og
kóngi.
TMM 1995:3
43