Tímarit Máls og menningar - 01.09.1995, Qupperneq 96

ákaflega flókið. Rose Hsu Jordan er gott dæmi. Hún skilur við lækninn Ted,
sem er hvítur og hafði gifst henni í blóra við vilja foreldra sinna. En Rose
týnir sjálfri sér í sambandinu, hún fellur einhvern veginn milli skips og
bryggju:
í áranna rás lærði ég að velja bestu skoðanirnar úr. Kínverjar höfðu
kínverskar skoðanir. Bandaríkjamenn höfðu bandarískar skoðanir.
Og í langflestum tilvikum var bandaríska útgáfan miklu betri.
Það var ekki fyrr en seinna sem ég sá alvarlegan meinbug á
bandarísku útgáfunni. Hún fól í sér of marga valkosti og þar af
leiðandi gat maður hæglega tapað áttum og valið vitlaust. Það
fannst mér eiga við um okkur Ted. (133)
Það er í rauninni engin leið út úr þessum þýðingaraunum, lífið er eilíf
samningalota fyrir fólk í þessari stöðu, eilíf glíma við menninguna, rétt eins
og innflytjandinn slæst stöðugt við orðin í nýja tungumálinu; tillærðu orðin
verða seint eða aldrei ómeðvitaður hluti af honum, að minnsta kosti ekki ef
hann nemur land á fullorðinsaldri, þá þarf tunga hans að læra að feta sig
eftir torkennilegum krákustígum. Þessu má ef til vill líkja við að rétthendur
maður missi skyndilega sína hægri hönd og þurfi að læra að bjargast við þá
vinstri. í slíkum átökum framandgerist það hversdagslega í kringum okkur,
verður sýnilegt, en því er sjaldnast til að dreifa eins og margur hefur bent á
og heilar bókmenntastefnur sprottið af. „Ég vildi að börnin mín fengju bestu
blönduna — bandarískar aðstæður og kínverska skapgerð. Hvernig átti ég
að vita að þetta tvennt fer ekki saman?“ kvartar ein móðirin í Leik hlæjandi
láns( 177).
Kúbansk-bandaríski höfundurinn Oscar Hijuelos beitir dauðanum á
táknrænan hátt í Pulitzerverðlaunasögunni The Mambo Kings Play Songs of
Love (1989). Sú bók fjallar um kúbönsku tónlistarmennina Cesar og Nestor
sem mambóæðið fleytir til Bandaríkjanna. Cesar, kóngurinn fífldjarfi, fer frá
konu og barni á Kúbu og lifir hinu Ijúfa lífi í Ameríku. Nestor er andstæða
hans, íhugull og fámáll og fer með ástarsorg í farteskinu frá Kúbu. í nýja
landinu semur hann 22 útgáfur af sama laginu, „Beautiful María of My Soul“,
til konunnar sem brást honum. Þó giftist hann í Bandaríkjunum og eignast
börn. Það má líta á þá bræðurna sem sitthvora hliðina á sama peningnum.
Freistandi er að slá því föstu að táknmið fortíðarþrár Nestors, („hins vitra
öldungs"), sem birtist í þránni eftir Maríu, sé kúbanski menningararfurinn,
enda heldur hann vissulega lífinu í bræðrunum framan af í gegnum mambó-
tónlistina og er þeim þannig bæði móðir og ástkona. Eða, eins og segir í
tilvitnun í texta á plötuumslagi Mambó kónganna fremst í bókinni: „Ef þú
94
TMM 1995:3