Skírnir - 01.04.1988, Side 154

140
MAUREEN THOMAS
SKÍRNIR
að smíða úr árásarvopn. Auk þessa fjallar hún um þær afleiðingar
sem það getur haft fyrir mannkynið allt ef áfram viðhelst sá skortur
sem nú ríkir á skilningi á öðrum gildum en þeim sem bundin eru
hefð og auðvaldi. I stuttu máli sagt flytur bókin þann félagslega og
pólitíska boðskap sem liggur að baki alls þess sem Svava hefur
skrifað. En þetta er fyrsta verk Svövu sem tekur á sig form fullvax-
innar skáldsögu, sem er ekki aðeins mjög ljóðræn í stíl heldur býr
einnig yfir möguleikum til að vísa til sjálfrar sín. Þetta helgast af því
að hornsteinninn í byggingu hennar er goðsögnin um það hvaðan
skáldskapurinn sjálfur er sprottinn, hvað hann er og hvers rödd
hann birtir.
Það sérstaka form og sú bókmenntalega „rödd“ sem birtist í sög-
unni, og ég hyggst gera nokkra grein fyrir hér á eftir, hefur gildi
fyrir bókmenntahefðina og bókmenntakenningar, en það er nokk-
uð annað en gildi sögunnar sem heildar fyrir almenna lesendur.
Sagan sem heild opinberar með rannsókn og uppljóstrunum þann
hroðalega glæp sem mannkynið er að drýgja gegn sjálfu sér með því
að taka því möglunarlaust að „Oðinn“ beitti svikum til að sölsa
undir sig tákngripi hins óskoraða valds og misbeita þeim. Hún gef-
ur einnig til kynna hvernig mætti endurheimta siðferðilegt jafn-
vægi með því að dreifa skilningi og ábyrgð á nýjan leik meðal íbúa
jarðarinnar. En þó að staða frásagnarraddarinnar innan bók-
menntahefðarinnar sé ekki opinbert meginviðfangsefni bókarinnar
sýnist mér það efni vera sérlega áhugavert bæði fyrir þá sem rann-
saka skáldsöguna - og kvenröddina - almennt og þá sem rannsaka
íslenskar bókmenntir sérstaklega.
II
Það ætti tæpfega að koma á óvart þó að kvenrödd heyrist í öllum
menningarsamfélögum. Hitt kann að virðast undarlegra að í varð-
veittum evrópskum miðaldabókmenntum skuli aðeins heyrast
stakir tónar þessarar raddar í verkum kvenna eins og Hrotsvitha
eða Hildegard frá Bingen, Heloise eða Marie de France, Margue-
rite Porete eða Christine de Pizan. Sé litið til þess tíma er Snorri reit
Eddu sína er það kannski í ljósi þessa almenna samanburðaf sem
kvenröddin í fornnorrænum og íslenskum bókmenntum sýnist