Skírnir - 01.04.1988, Page 179

SKÍRNIR
SKÍRNISMÁL
165
dómstóla á ýmsum stjórnarskrárvernduðum réttindum. Hann tel-
ur sig einnig sjá slagsíðu á réttvísinni sé ríkjsvaldið aðili að máli og
finnur að skorti á rökstuðningi fyrir niðurstöðum dóma. Fjöl-
margar og áhugaverðar spurningar vakna við lestur þessarar bókar
sem ekki verður leitast við að svara hér. En tvö atriði sem bók Jóns
Steinars gefur tilefni til að ræða um ætla ég að taka til umfjöllunar:
gagnrýni á dómara og störf dómstóla, og rökstuðning í dómum.
2
Hér á landi hefur til skamms tíma ekki verið mikil umræða um
dóma. Einstaka mál vekur að sjálfsögðu athygli fjölmiðla og er þá
misjafnlega með farið. Stundum einkennast skrifin af reiði, stund-
um er um að ræða sérstök og jafnvel óhugnanleg mál sem einatt
vekja nokkra forvitni almennings. Fræðileg umfjöllun birtist í
dómsmálaþáttum fagtímarita lögfræðinga. Þar hefur einnig verið
fjallað um gagnrýni á dóma.5 Eg held ég fari ekki með rangt mál þó
ég fullyrði að hérlendis sé slík gagnrýni fremur litin hornauga af
mörgum löglærðum. Umfjöllun um dóma er á hinn bóginn talin
sjálfsögð meðal nágrannaþjóða okkar, og þá ekki aðeins strang-
fræðileg umfjöllun um túlkun á lagaákvæðum heldur einnig um
hina siðferðilegu og félagslegu hlið málanna. I því sambandi má
benda á ýmsar greinar réttarheimspekingsins Ronalds Dworkin í
New York Review of Books.
Tilgangur manna með gagnrýni er misjafn og ólíkar hvatir geta
legið að baki. Fagleg gagnrýni myndi til dæmis vera sú sem sett er
fram í fræðilegum tilgangi. Kann þá að vera um að ræða rannsókn
á því hver rétturinn sé og hvort tiltekinn dómur staðfesti eða brjóti
í bága við skoðun fræðimannsins þar að lútandi eða hvort túlkun
dóms á réttarreglu fái staðist eða umkvörtun yfir því að ekki sé ljóst
á hverju niðurstaða dóms er byggð. Sem ólögfræðilega gagnrýni
má telja órökstuddar fullyrðingar um hlutdrægni dómaranna, t. d.
gagnvart ríkisvaldinu, eða gagnrýni í þá veru að dómurinn hafi litið
framhjá mikilvægum atriðum eða að niðurstaða hans sé siðferði-
lega óverjandi.
Ymis rök hafa verið borin fram fyrir því að gagnrýni á dóma sé
annmörkum háð,6 og jafnvel óæskileg.7 Bent er á að einhver endir