Skírnir - 01.04.1988, Side 206

192
SVAVA JAKOBSDÓTTIR
SKIRNIR
í bókarlok fáum við að vita að konan hefur stöðvað pendúl klukkunnar um
leið og hún fór út úr húsi. Tímanleiki og ómæli eitt og hið sama.
Vegna alls þessa er brekkan ekki brekka bernskunnar, aðeins endur-
minning um brekkuna þar sem gulmaðran, bernskujurtin, er orðin að ódá-
insjurt og síðasta faðmlagið er faðmlag dauðans, algleymskan. En á þessari
vegferð í fylgd dauðans er hann samt alla tíð að vinna verk sitt. Einhver
hluti vitundar okkar deyr og lifir aðeins í endurminningunni.
Ella var sögupersónan kölluð í bernsku heima í þorpinu en umskiptin
þegar hún var tekin í fóstur voru svo alger að jafnvel nafnið breyttist. Bogga
var hún kölluð á kaupmannsheimilinu. Meðan hún man bernskuna og býr
yfir upprunalegum tilfinningum tengdum Ellu, meðan hún getur elskað og
endurgoldið ást er Ella lifandi þó að hún sé kölluð Bogga. Ella er endurvak-
in um skeið í ástarsambandi þeirra Knúts ... en einhvern tíma á lífsleiðinni
dó Ella á undan Boggu. I brekku dauðans hugsar Bogga:
Eftir regnskúr angar gulmaðran, ilmur hennar sterkur, vekur upp
minningu og um mig fer hrollkennd sæla eins og þegar ég lá í brekk-
unni ofan við húsið í plássinu heima, sem að sumrinu varð skínandi
gul, nánast bleik og barnshöndin seildist í hrútaber. Hvað varð af
stelpunni Ellu? Dó hún innan í mér eins og margt annað? Ekki veit
ég hvenær það gerðist. A þilfari skips og pabbi búinn að kveðja og
stóð veifandi á bryggju? Þegar ég hljóp út úr húsi á vit óvissunnar og
á eftir mér skall hurð? Dó kannski ekki fyrr en Knútur fór? (bls. 235)
Hér fylgjast því að, nútíminn og sá eini veruleiki sem eftir er, liðin ævi
aðeins endurminning og óraunveruleiki nema í þessum punkti og vitund
konunnar sem hefur horfst í augu við þessi endanlegu sannindi og gengist
undir skilyrði þeirra er loks heil og ein: hér getur hún tjáð sig beint, sem ég.
En ekki er æviferill konunnar eintómt form. Síðustu nótt hennar í húsinu
segir hún:
. . . hugurinn reikaði. Ekki svo sem til neins að hugsa um fortíðina,
og þó vill maður skilja. Þetta óskiljanlega. (bls. 246)
Með skilningi leitast hún við að gæða líf sitt merkingu eða að minnsta
kosti skilja sjálfa sig. Orlagavaldurinn í lífi hennar er Daníel. Fyrstur allra
er hann kynntur til sögunnar og um hann snúast hugsanir hennar í lokin.
Hann hrindir sjálfsleitinni af stað og honum tengd er persónuþróun „kon-
unnar í þokunni“.
Með Daníel hefði ef til vill mátt gæða nýja tilveru lífi. Hann tekur á móti
henni á bryggjunni og leiðir hana inn í veröld sem er nokkurs konar smá-
heimur: um hólmann í tjörninni hringar sig ormur, ævafornt lífstáknið, við
tjörnina er húsið með hæð, kjallara og risi en handan hússins, fyrir ofan
brekkuna, er kirkjugarðurinn. I loftinu dreki . . . en í stað þess að ímynd-