Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Qupperneq 87

86
Bjálkakofinn minnir á byggðir fólks af Cree- og ojibwa-þjóðflokkum
sem var hrakið af því svæði sem var afmarkað frá kanadísku sléttunum
fyrir nýlendubyggð Íslendinga. Þetta svæði var um 1000 km2, á stærð við
stór-Reykjavíkursvæðið, við vesturströnd Winnipegvatns sem þekur rúma
24.500 km2, sem er stærra svæði en allt gróðurlendi á Íslandi.
Á þeim tíma sem Íslendingar fluttust vestur um haf var þorp á Sandy
Bar, norðarlega í nýlendunni, suðaustan við Víðivelli. Árið 1875 bjuggu
þar 24 fjölskyldur í bjálkakofum og tjöldum. Þorpsbúar höfðu hafist handa
við byggingu skólahúss og höfðu farið fram á að stjórnin sendi þeim kenn-
ara6 svo ljóst er að ekki var um tímabundna búsetu að ræða. Þorpið var
reglulega heimsótt af trúboðum og prestum og í september 1876 ann-
aðist James Settee guðþjónustu á ensku, ojibwa-máli og cree-máli sem var
túlkuð á íslensku. Þessi guðsþjónusta gefur ljósa mynd af fjölbreytileika
íbúanna á svæðinu þessa fyrstu vetur.7 Cree-fólkið hafði áður sótt um að
svæðið við Íslendingafljót, sem þá hét White Mud River og hafði löngum
verið mikilvæg samgönguæð og gjöfult veiðisvæði, yrði gert að friðlandi
þeirra. Beiðninni var vel tekið af yfirvöldum þar til Íslendingar sóttu um
eignarrétt á sama svæði. Landnámsréttur þeirra fram yfir frumbyggjaþjóð-
irnar var aldrei dreginn í efa. Óljóst er hvað orðið hefði um sambúð þess-
ara ólíku þjóðflokka ef ekki hefði komið til kúabólufaraldur sem geisaði
um nýlenduna veturinn 1876–1877. Fjölmargir Íslendingar féllu í valinn
og enn fleiri frumbyggjar. Eftirmálar faraldursins voru náðarhögg þorps-
ins á Sandy Bar þar sem hús Cree- og ojibwa-fólks voru brennd vegna
sýkingarhættu. Heimili Íslendinga voru hinsvegar sótthreinsuð8 og þannig
var viðvera þeirra á svæðinu tryggð um leið og mótspyrnu annarra þjóð-
flokka var nær útrýmt. Enginn grundvallarmunur hefur verið á bjálka-
húsum Íslendinga og frumbyggja. Þó má gera ráð fyrirað hús nýlentra
Íslendinga sem höfðu ekki áður byggt slík hús væru lakari að gæðum.
John Ramsay sem bjó í húsinu er víst að þar hefur búið Cree- eða ojibwa-fjölskylda
en fólk af þessum þjóðflokkum bjó á svæðinu sem Kanadastjórn gaf Íslendingum til
búsetu. Fjölskyldan hefur varla séð annan kost í stöðunni en að flytja enda höfðu
þau ekki rétt á landi í hinni nýstofnuðu íslensku nýlendu. Húsið er merkt á upp-
drátt landmælingamanna af jörðinni sem er dagsettur 27. janúar 1877. Provincial
Archives of Manitoba. Surveyors Notebooks. GR1601/675.
6 Ryan Eyford, „Quarantined Within a New Colonial order: The 1876–1877 Lake
Winnipeg Smallpox Epidemic“, Journal of the Canadian Historical Association 17:1
(2006), bls. 55–78, 64.
7 Sama heimild, bls. 56.
8 Sama heimild, bls. 76.
ÁGústA EdwALd