Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Síða 27

F r á F l u g u m ý r i t i l f j á r m á l a k r e p p u
TMM 2009 · 1 27
samferðafólki sínu óskiljanleg, tekur ekki þátt í þeim allsherjarsam-
kvæmisleik sem líf borgarastéttarinnar er.
Ferð Theodóru Thoroddsen til Kaupmannahafnar var fyrsta og eina
utanlandsferð hennar. Öðru máli gegnir um Rán, aðalsöguhetjuna í nýj-
ustu skáldsögu Álfrúnar Gunnlaugsdóttur. Rán er eldri kona sem hefur
búið öll sín fullorðinsár erlendis, fyrst í Barcelona þar sem hún lærir
spænskar bókmenntir, seinna í Sviss þar sem hún sest að ásamt þarlend-
um eiginmanni sínum, traustum en hversdagslegum tannlækni. Hjóna-
bandið er barnlaust, en Rán eignaðist son fyrir hjónaband með spænsk-
um kærasta, byltingarmanni í einræðisríki Francos.
Sagan lýsir heimferð Ránar í samtímanum, hún yfirgefur eiginmann
sinn og heldur áleiðis heim til Íslands með viðkomu í Barcelona. Heima
á Íslandi býr sonurinn sem móðir hennar og systir hafa alið upp – mátt-
lítil tilraun Ránar til að taka hann til sín skömmu eftir að hún giftist var
árangurslaus. Titill sögunnar er tvíræður að minnsta kosti, auk þess að
vera nafn aðalsöguhetjunnar vísar hann til þess hvernig móðirin og
systirin hafa rænt Rán syni hennar og móðurhlutverkinu, og fleiri hafa
raunar gert sitt til að ræna hana möguleikum í lífinu. Kannski má líka
greina vísun í Eglu í nafni Ránar. Saga hennar er öðrum þræði sonartor-
rek, en í Sonatorreki Egils er Rán, kona Ægis, sú sem hefur rænt Egil
syni.
Ferðalag Ránar heim til Íslands er tilraun hennar til að endurheimta
líf sitt og taka frumkvæði í því í fyrsta sinn í langan tíma. Í Barcelona
kynnist hún borginni upp á nýtt, en rifjar jafnframt upp horfna tíma,
árin upp úr miðri 20. öld þegar hún var ung stúdína á Spáni undir ein-
ræðisstjórn.
Rán er að sumu leyti hefðbundnari en mörg fyrri verka Álfrúnar,
meginþráður sögunnar er einn og Rán er oftast í sögumiðju. En frásagn-
araðferðin er í hæsta máta óvenjuleg. Sagt er frá athöfnum og hugsunum
til skiptis í fyrstu persónu og þriðju persónu og þessar skiptingar eru
mjög hraðar, oft þannig að við hverja nýja málsgrein breytist skynjun
sögumannsins. Þessi aðferð hefur margvísleg áhrif á það hvernig lesa má
söguna, hún heldur lesandanum í vissri fjarlægð, framandgerir söguna
og hægir á lestri og skynjun, en hún gefur manni líka tilfinningu fyrir
því að Rán er klofin persóna, sá klofningur er margvíslegur, hún lifir í
þremur málheimum og á rætur í þremur löndum, hún er ekki heil í
hjónabandi sínu, og hún er bæði móðir og barnlaus. Auk þess er ekki
laust við að lesanda gruni í lokin að Rán standi á mörkum tveggja
heima, og tvísýnt um hvort hún komist yfir hafið og heim til Íslands.
TMM_1_2009.indd 27 2/11/09 11:27:26 AM