Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Side 82

Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Side 82
Vi l m u n d u r G y l fa s o n 82 TMM 2009 · 1 Ísland varð frjálst og fullvalda ríki 1. desember 1918. Það gleymist stundum að þau hátíðahöld fóru fram við skugga Spönsku veikinnar sem herjað hafði á Ísland og þá fyrst og fremst Reykjavík, þá í nokkrar vikur. Yfir hátíðahöldunum var blær glæsimennsku og reisnar en þó þeirrar virðulegu sorgar sem slíku fári fylgir. Þjóðernissinnar gerðu hins vegar tilraun til að spilla þessu máli, og tveir þingmenn snerust gegn sambandslagafrumvarpinu 1918 og reyndu að espa til þjóðernissinn- aðrar andstöðu gegn því. Í sambandslögunum var kveðið svo á að Ísland skyldi enn um sinn vera í konungssambandi við danmörku, vera alfarið frjálst og fullvalda og að 22 árum liðnum skyldi konungssambandið endurskoðað og ef að þremur árum liðnum þar í frá væri ekki sam- komulag milli ríkjanna væri samningurinn uppsegjanlegur af hvorum aðila um sig. Sagan hefur auðvitað sýnt, svo sem allur þorri bæði þings og þjóðar viðurkenndi strax 1918, að Íslendingar voru að öðlast óskorað sjálfstæði, þótt þessi háttur væri hafður á. En gamli tónninn var enn til staðar. Blaðið Njörður á Ísafirði fagnaði því til dæmis, að frumvarpið skyldi ekki hafa verið samþykkt samhljóða í þinginu og birti mikið af málflutningi tveggja andstæðinga þess, þeirra Benedikts Sveinssonar yngri og einkum Magnúsar Torfasonar. Blaðið sagði að þingið hefði reynst skipað hræðum einum utan tveimur lifandi mönnum, sínum í hvorri deild. Benedikt Sveinsson sagði í þingræðu að hann skildi ekki hvernig menn gætu nú verið að tala um að það þyrfti að versla við dani um landsréttindi vor, eins og hann komst að orði. En þetta voru hjáróma raddir. Að þessu sinni tókst ekki að espa til þjóðern- issinnaðrar andstöðu gegn miðlun, gegn siðaðri samvinnu við erlend ríki. Sambandslögin voru auðvitað mikilvægt spor. Í raun hafði stjórnin flust inn í landið 1904, það var fullkomlega og formlega viðurkennt 1918, og lokastaðfestingin fékkst 1944. Hugsum okkur Íslandssöguna ef enn um sinn hefði verið þvælst fyrir 1918 og málinu enn slegið á frest. Værum við betri Íslendingar fyrir vikið? Hernám Breta Hinn 10. maí 1940 hófst nýr og stórbrotinn kafli í samskiptasögu Íslend- inga við útlendinga. Bretar hernámu Ísland og Ísland dróst inn í hild- arleikinn mikla, heimsstyrjöldina síðari. Hernám var auðvitað slæmt, en þrátt fyrir allt, þetta voru þó bandamenn. Telja má að allur þorri Íslendinga hafi reynt að taka hernáminu með rökhyggju og skynsemi. En svo var ekki um alla. Það á sér þær sögulegu TMM_1_2009.indd 82 2/11/09 11:27:30 AM
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.