Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Page 123

F r ö n s k u m s p e k i n g u m h a l l m æ l t
TMM 2009 · 1 123
lands reyndist engin vörn gegn sókn auðvaldssinna. Fékk hann þó fjórð-
ung til fimmtung atkvæða í þingkosningum áratugum saman eftir
seinni heimsstyrjöld, og réði stærstu verkalýðs-samtökum landsins.
Hann var hins vegar toppstýrður eins og aðrir stalínistaflokkar, umræð-
ur um stefnuna voru illa séðar því þær voru taldar geta orðið til að rugla
alþýðuna í ríminu. Flokksstjórnin lagði línuna, og eins og systurflokkar
hans var kommúnistaflokkur Frakklands undirlagður af íhaldssemi í
menningarmálum, þjóðernisstefnu, stéttasamvinnu og leiðtogadýrkun.
Ekki er að undra að þjóðrembuflokkur Le Pen yst á hægri væng stjórn-
mála skyldi taka við fylginu þegar kommúnistaflokkurinn hrundi.
Miklu rúmi í bókinni er varið í hugleiðingar um hnignun klassískrar
menntunar. EMJ býsnast mikið yfir því að grískunám og latínu skuli
hafa verið fellt niður eða gert valfrjálst í menntaskólum Evrópu. Það
nám veitti að hans mati djúpan skilning á tungumálum, og þá einnig á
eigin móðurmáli nemenda. Það þjálfi hugann að læra beygingamál, og
kunnátta í grísku og latínu opni fólki menningarsamband við árþús-
undir. Þetta hafi nú glatast að mestu.
Ef við berum saman menntamenn frá Cambridge, Oxford og slíkum
stöðum fyrir svo sem öld, og svo menntamenn núna, þá sjáum við áber-
andi mun. Í fyrsta lagi hafa miklu fleiri hlotið æðri menntun nú – mun
stærri hluti þjóða. Þegar við Einar Már urðum stúdentar náði um tíundi
hluti íslenskra jafnaldra okkar þeim áfanga, en nú er það helmingur.
Eðlilega verður heildarmynd þeirra nokkuð önnur. Í öðru lagi lærðu
vesturevrópskir menntamenn á 19. öld einkum grísku og latínu, svo og
bókmenntir þeirra fornmála. En nú á dögum hefur fólk með sambæri-
lega menntun hins vegar lært hin fjölbreyttustu tungumál víðsvegar um
heim: arabísku, persnesku, swahili, kikújú, kínversku, japönsku, malas-
ísku, ýmis mál frumbyggja Ameríku, og svo mætti lengi telja; tungumál
af mjög mismunandi gerð og beygingakerfi. Þetta ætti að veita skilning
á ýmiskonar háttum tungumála, ekki síður en klassísku fornmálin.
Þessari málakunnáttu fylgir þekking á miklum bókmenntum, goðsög-
um og öðrum sögnum víða um heim; miklir menningarheimar opnast
Vesturlandabúum. Og menn með kunnáttu á mismunandi sviðum geta
borið saman bækur sínar og fengið þannig miklu víðfeðmari þekkingu
en grískumælandi stúdentar Cambridge fyrir öld. Smám saman getur
slík þekking breiðst út um samfélagið. Ég kenni íslensku í stærsta mála-
skóla danmerkur, þar eru kennd 40 mismunandi tungumál hvaðanæva
af hnettinum. Við kennararnir höldum annað veifið smáfyrirlestra
hvert yfir öðru, þar sem við kynnum sérkenni þeirra tungumála sem við
kennum. Og þótt þetta sé alþýðlegur málaskóli skapar þetta dýpri skiln-
TMM_1_2009.indd 123 2/11/09 11:27:32 AM