Goðasteinn - 01.09.1997, Blaðsíða 22

Goðasteinn 1997
áður hafði verið. Þetta þótti mikil fram-
för því seinlegt var og erfitt fyrir
liðléttinga að taka ofan af heylest í hey-
garði. Einn klyfberi með járnsmíði
Sigurjóns er í Byggðasafninu í Skógum
og á boganum er ártal, 1916.
Hleypiklakkar hans bárust út um
alla Rangárvallasýslu og austur í Vest-
ur-Skaftafellssýslu. Aðrir smiðir höfðu
þá og til fyrirmyndar. Einn járnaðan
klyfbera sendi Sigurjón á landbúnaðar-
sýninguna í Reykjavík árið 1921 en
honum var stolið áður en til atkvæða
dómnefndar kom. Hleypiklakkar hjá
Sunnlendingum áttu því meir en 30 ára
sögu er klyfjaflutningur á heyi lagðist
endanlega niður.
Enginn dagur leið svo í Hvammi að
ekki væri eitthvað unnið í smiðju og
smíðahúsi frá hausti til vors og oft þar
fyrir utan. Ekki var þó slegið slöku við
útistörfin því unnið var að túnasléttun
hvenær sem færi gafst að vetri.
Ósjaldan smíðaði Sigurjón sjálfur
verkfæri sín. Frægast þeirra er kopar-
hefillinn, eftirmynd Stanley-hefils, sem
gestir Byggðasafnsins í Skógum hafa
haft fyrir augum í mörg ár og dáðst að
umfram margt annað sem þar er að sjá.
Sigurjón smíðaði hann í vetrarbyrjun
1921 við ljós á 10 línu steinolíulampa.
Þá kostaði Stanley-hefill 50 krónur í
verslun en fyrir eitt lamb fékk bóndinn
þá kr. 2,50 og þurfti því 20 lömb til að
kaupa einn Stanley-hefil. Smíðisgripur
Sigurjóns er glæsiverk, raunar einstætt.
Koparinn er strandkopar, allar samsetn-
ingar silfurkveiktar. A hefiltönn er ártal
og fangamark smiðsins.
Furðu gegnir að rafstöð var sett upp
í Hvammi árið 1931. Þar var enginn
rennandi lækur með falli, aðeins sitrur
frá röku bergi upp frá Borgartúni. Þar
voru raufar klappaðar í móberg til
vatnssöfnunar en fall mikið niður bratta
brekku. Vatnið var leitt í tveggja
tommu járnrörum sem fengin voru
notuð frá Sænska frystihúsinu í
Reykjavík og flutt á bíl austur að Teigi
í Fljótshlíð. Þaðan voru þau flutt á
hestvögnum austur að Hvammi. Einar
Magnússon frá Hvammi rak þá
vélsmiðju í Vestmannaeyjum og hann
sendi starfsmann sinn, Einar Sveinsson
frá Langholti í Meðallandi upp í
Fjallasand, að Hvammi, til að sjóða
saman rafstöðvarrörin. Sjálfur kom
hann með útvarpstæki handa móður
sinni og heimafólki í Hvammi og það
kom til með að fá straum frá hinni nýju
rafstöð.
Sigurjón í Hvammi smíðaði sjálfur
túrbínuna í rafstöðina, steypti skóflur
og hafði sér til aðstoðar Einar son sinn.
Rafstöðina setti upp Skaftfellingurinn
Jón Ormsson, annar Ormsbræðra.
Rafstöðin gaf í orku aðeins eitt hestafl
(720 vött), rétt nægilega til ljósa og þó
aldrei skilið svo við mannautt herbergi
að vetri að ekki væri ljós slökkt. Að
morgni beið heitt kaffivatnið á raf-
magnshellu er komið var á fætur.
Rafstöðin þurfti mikið eftirlit því slý
og mor vildi teppa aðrennsli vatns upp
við berg og ekki hættulaust starf við
hreinsun; steinar og flóamet áttu til að
hrapa úr reginhæð. Við Heklugosið
1947 eyddust mjög skóflur í túrbínu af
-20-