Viðar - 01.01.1937, Blaðsíða 36
34 UNGMENNAFÉLÖGIN OG UPPELDISMÁLIN [Viðár
þjóðfélögunum þróttmestir starfskraftar. Þjóðfélagi er
jafn skaðlegt að eiga embættismannastétt án lífrænna
tengsla við almúgann, sem það, að eiga alþýðustétt, er erf-
itt á með að afla sonum sínum og dætrum menntunar, er
greiði þeim veg að ábyrgðarstöðum. Hér leiðir og eitt af
öðru. Hér á íslandi er ástandið betra í þessum efnum en
víða annars staðar. Merkasta viðleitnin í þá átt, að gefa
sem flestum kost á almennri menntun, er stofnun héraðs-
skólanna. Hafa ungmennafélögin afkastað þar miklu verki
og munu einnig gera í framtíðinni. En einnig er þess
að gæta, áð í mörg félögin hafa valizt hinir ágætustu upp-
alendur og hafa þeir rekið þar fræðslustarfsemi, sem orð-
ið hefir mörgum unglingnum einskonar skólaganga og
hvatt ýmsa til þess að tefla á tæpt vað um framhaldsnám.
En þessi mál eru ekki svo einföld, að það nægi að fjölga
skólum og draga úr námskostnaði. Með því er að vísu
tryggt að nokkru, að í skólana veljist nemendur, einnig
frá alþýðunni. En mest veltur á hinu innra skipulagi skól-
anna. Er það og víst, að þótt skólum hafi fjölgað og ýms
ytri kjör þeirra hafi batnað, hefir afrakstur þeirra ekki
orðið jafn mikill og mátt hefði ætla. Er hér um alvörumál
að ræða og mun mega rekja til þessa, að svo margt fer
aflaga hér hjá oss og með öðrum þjóðum. Áður beindist
viðleitni manna mjög að því, að móta unglingana og fella
þá í föst mót eldri kynslóðarinnar. En þótt meiningin væri
oft góð, varð árangurinn lítill, vegna þess, að menn
vanmátu sjálfsákvörðunarrétt æskunnar, báru lítið skyn
á eðli hennar. Nú hefir rannsóknum á sálarfræði barna og
unglinga fleygt fram, og hefir hin uppvaxandi kynslóð
fengið meira olnbogarúm í skólunum. Nú er takmarkið
orðið, að uppeldið veiti einstaklingnum aðstæður til þess
að vaxa í samræmi við séreðli sitt. Þetta er í flestum
greinum ágæt stefna og líkleg til þess að æskunni lærist
að virða sjálfa sig, einstaklingseðli sitt og rétt. En uppeld-
ið má ekki verða um of einhliða. Þótt vafi leiki á algildi