Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1896, Blaðsíða 64

64
á þessura tíma. Með þessu tvennu tókst þeim að
ná yfirráðum yfir öðrum, og komast áfram í heim-
inum.
Að menntun hinna ólærðu hafi verið næsta lftil,
að því má ganga vísu, enda skal nú leitast við að
leiða nokkur rök að því.
Þess er getið um Odd biskup, sem fæddur er
1559, að þá er bann var að alast upp í Þingeyjar-
sýslu, kunni cinn bóndi að lesa i Mývatnssveitinni,
er bjó á Gautlöndum. Hjá honum segir sagan, að
Oddur biskup hafi lært að lesa á laun við föður
sinn. Einbverju sinni, er drengurinn kom heira, að
likindum úr smalaraennsku, því að við þau störf
var hann hafður, missti hann kver úr barmi sínum,
svo faðir hans sá; komst þá allt upp um lestur hans.
Segir sagan, að faöir hans hafi barið hann fyrir
þetta. Þó að þessi saga sje harla ósennileg, ekki sízt
um barsmíð og ávítur sjera Einars við son sinn,
með því að hann var sjálfur mjög gefinn fyrir bókina,
þá sýnir hún þó, hvernig ástatt var með fræðslu
alþýðu og embættismanna barna, er foreldrarnir
voru fátækir, eins og sjera Einar var. Guðbrandur
biskup varð og að bjóða það á prestastefnu, að
prestar skyldu kenna börnum sinum að lesa, kenna
þeim fræðin, bænir og borðsálma, eins og skýrt hefir
verið frá. Guðbrandur bannaði og prestum að taka
unglinga til altaris, sem gjörsamlega væru þekking-
arlausir í kristnum fræðum. Var slíkt bann hin
mesta hvöt til að læra kristindóminn, þvi að sá gat
enginn verið í kristinna manna tölu, er eigi gat
verið til altaris, þá er hann komst til vits og ára.
Kennsla sú, er almúgamenn almennt fengu á þessum
tímum á æsku árum, mun þvi að eins hafa verið
sú, að þeim voru kennd fræði Lúters, bænir og