Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1896, Blaðsíða 81
81
þeir vera úr sýslunni og fara til átthaga sinna að
veturnóttum. Eru margir dómar til eptir 1560 um
förumennsku og öreiga, sem sýna það tvennt, að
ástand landsins var eigi gott, og að förumennskan
jókst fremur en þverraði. 1582 segir Vigfús sýslu-
maður Þorsteinsson og dómsmenn hans, að í Þing-
eyjarsýslu sjeu þá full 2 eða 3 hundruð manna, sem
fari um, og liggi þeim við dauða á veturna sökum
kulda og klæðleysis. Sama ár sjest og af dómi í
Þingeyjarsýslu, að sumir húsbændur höfðu þann sið,
að minnsta kosti i harðinda-árum, að reka fólk úr
vist undir vetur illa til reika og klæðlítið, og varð
það svo að fara um að vetrinum og biðjast beininga.
Var nú svo komið förumennskunni seinast á öldinni,
að 1596 var það dæmt á alþingi, að engan mann
skyldi dæma á frænda framfæri, sem sjálfur ætti
hross til að fara á. En ef hann ætti ekki hross,
skyldu nánustu ættingjar hans ljá honum hesta, svo
að hann gæti farið um i þeim sveitum, er honum
væri helzt bjargræðisvon í. Virðist svo, sem með
þessum dómi hafi verið brottnumdar nálega allar
takmarkanir fyrir förumennskunni. Enda segir
Espólín svo, * að afleiðingin hafl orðið sú, að föru-
menn hafi þyrpzt svo til hinna betri sveitanna, að
þær ofhlóðust af slíku fólki. Fjellu þá förumenn-
irnir hrönnum saman af hungri og vesöld, er í ári
harðnaði. Eins og vitaskuld var, notuðu fleiri sjer
þennan ósið aldarinnar en þeir einir, sem svo voru
vanfærir eða lasburða, að þeir gátu eigi unnið fyrir
sjer. Mæður og feður, sem sjálf hefðu eigi að eins
getað unnið fyrir sjer, heldur og nokkuð fyrir börn.
um sínum, fóru um með börnin. Letingjum og ó-
knyttamönnum þótti hægra að lifa á vergangi, en
að vinna sjer brauð í sveita sins andlitis.
6