Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.10.1923, Side 117

Tímarit íslenskra samvinnufélaga. 163
sagnfræðingur Thierry o. fl. Tveir hinir síðastnefndu voru
um stund nokkurskonar einkaritarar hans.
Saint Simon hafði í upphafi fagnað mjög byltingunni.
En brátt sýndi reynslan, að lítt mentaður múgur kann
hvorki að stjóma sér eða nokkru landi. Saint Simon þráði
meira réttlæti og þroska, heldur en reynslan sýndi að leitt
gat af umbrotum Jakobína. J)eir vildu koma á stjómarfars-
legu jafnrétti. Að nokkru leyti gat það tekist. En þá var
eftir annað ójafnræði, hið fjárhagslega. Saint Simon þótti
það lítið jafnrétti, að einn byrjaði með fullar hendur fjár,
en annar blásnauður. Hver átti að njóta sinna hæfileika, en
ekki forfeðranna. þessvegna vildi hann láta upphefja erfða-
réttinn og koma nýju skipulagi á félagslífið. Lögfræðing-
arnir áttu að hverfa frá stjórn og forustu opinberra mála.
Hin innantóma formsdýrkun lögfræðinnar var í augum
Saint Simon hættuleg fyrir framfarir mannkynsins. Saint
Simon gerði höfuðmun á skapandi og gagnrýnandi tímabil-
um. Miðöldin þótti honum allgóður tími. pá var kaþólska
kirkjan hið sterka andlega vald, sem hélt þjóðunum saman.
Síðan kom upplausnarandinn og skipulagsleysið, hin nei-
kvæða og niðurrífandi heimspeki 17. og 18. aldar. Vanmátt
samtíðar sinnar taldi Saint Simon stafa af því, að hið gamla
skapandi afl, kirkjan, hafði mist tök á mönnunum, en hið
nýja vald, vísindin, ekki enn sest í hásætið. Að dómi Saint
Simon voru það vísindin ein og ekki annað, sem gátu hjálp-
að mönnunum. peSsi dýrkun á vísindunum dró kennara og
gáfaða nemendur úr fjöllistaskólanum að skoðunum hans.
Fjöllistaskólinn var höfuðvirki náttúruvísindanna í Frakk-
landi á þeirri öld, og Saint Simon var um stund hinn áhrifa-
mesti talsmaður þeirrar trúar, sem bygði framtíðarvonir
mannkynsins á vaxandi gengi vísindanna. Saint Simon
hafði í .aðalatriðum ljósa hugmynd um þróun vísindanna.
þau byrja jafnan, segir hann, með því að byggja á tak-
markaðri reynslu, meir og minna lausum ágiskunum.
Stjörnufræðin var fyrst stjömuspáfræði. Efnafræðin var í
fyrstu gullgerð. Líffræðin og sálarfræðin þróast smátt og
smátt og komast á vísindastigið. Að lokum verður heim-
11*