Andvari - 01.01.1972, Side 53

andvari
UPPELDI OG MENNTUN HELLENA
51
nú. Kórdansar voru sjalfsagðir á öllum hátíðum guðanna eða m. ö. o. mikilvægur
þáttur sjálfrar guðsjrjónustunnar. Lúkíanos, rithöfundur, sem upp var um
100 e. Kr. b. og skrifað hefur um allt milli himins og jarðar, hefur m. a. látið
eftir sig allmikla ritsmíð um dans. Þar kemst hann svo að orði á einum stað, að
þeir, sem Ijóstri upp trúarathöfnum launhelganna, „dansi jrær burt“. Megi af
slíku orðavali ráða, hve mikið kveði að dansi í jreirri tegund guðsdýrkunar, enda
sé j>að sannast sagna, að eigi finnist neins staðar danslausar launhelgar. Fjöl-
breytni slíkra dansa í guðsþjónustunni var afár mikil. Eðli dansins mótaðist af
efni goðsagnarinnar, sem hann átti að lýsa. Drengimir, sem dönsuðu t. a. m.
á hátíð Díonýsosar vínguðs, lifðu sig inn í goðsögnina og léku hana. Leiklist og
dans voru reyndar óaðskiljanlegar listgreinir í Hellas. Danskórinn lék þrautir
þaer, er guðinn hafði orðið að þola, ofsóknir þær, sem hann hafði orðið að sæta
frá einni borg til annarrar, unz hann geystist fram í öllu sínu veldi og ekkert
fékk stöðvað sigurgöngu hans. Þetta efni og ýmsar aðrar goðsagnir veittu dönsur-
um ómetanleg tækifæri til að tjá sig með látbragði og hreyfingum.
Sumt efni goðsagnanna var að vísu þannig vaxið, að ekki var fyllilega við-
eigandi að sýna það á raunsæjan hátt með dansi. Tímdþeos, samtímamaður Evrí-
pídesar, orti t. a. m. frægt trúarljóð fyrir danskór, er nefndist „Fæðingarhríðir
Semelu“, en Semela var móðir Díonýsosar, sem kunnugt er. Var mönnum nóg
koðið að sjá drengi syngja það og dansa.
Hin nýja kynslóð tónlistarmanna og skálda, sem kom fram undir lok 5. aldar,
gerði sér far um að sýna hvað sem var á sem allra raunsæjastan hátt. Platón
segir á einum stað í riti sínu „Ríkinu“ (Pol. 396 A-B), að dansarar verði að
stæla með látbragði sínu og rödd járnsmiði við aflinn, handiðnamenn að störf-
um, sjómenn við róður og stýrimenn gefandi fyrirskipanir, hneggjandi hesta,
öskrandi naut o. s. frv. í meðferð jressara manna varð dansinn oft grófur og
stundum siðlaus, þó að skákað væri í skjóli trúarathafna. Mun fordæming
Platóns á hinum leikræna þætti í skáldskap og tónlist að verulegu leyti stafa
af andúð hans á þeirri þróun.
Leiðtogi kórsins valdi drengina, sem dansa áttu. Engum föður var heimilt að
hindra eða banna, að sonur hans dansaði í kór, ef kórstjórinn hafði kjörið drenginn
til jiess. Langoftast hefur því vali verið tekið fegins hendi, því að það jrótti sómi,
og dansi var samfara ströng líkamleg þjálfun og um leið góð tónlistarkennsla.
Ættflokkar Ajrenuborgar voru tíu. Árlega voru drengir í hverjum ættflokki
valdir til að keppa við drengjakóra hinna ættflokkanna á stórhátíðum guðanna.
At þessu má ráða, að verulegur hluti drengja í borginni hafi notið danskennslu,
þó að dans teldist ekki sbeinlínis til kennslugreina skólanna.