Andvari

Volume

Andvari - 01.01.1976, Page 109

Andvari - 01.01.1976, Page 109
ANDVABI UM UPPRUNA ÍSLENDINGASAGNA OG íSLENDINGAÞÁTTA 107 glöggum og sönnum minnisheimildum um landnám og þjóðfélagsstofnun og annað frá Söguöld síðar en um aldmótin 1100. En þeim hafi verið fært að gera þá söfnun þá með vandlegri skoðun og kunn- áttu við samanburð heimildanna. Einmitt þetta afreksverk hafa þeir unn- ið. Þá er aðeins cftir að færa rök fyrir því. Þau rök eru í samtímaheimildum. En þær heimildir eru svo fáorðar, að nútíma- sagnfræðingar hafa ekki tekið eftir þeim eða skilið þær, síðan Jón forseti lézt. Höf- undur þessarar ritgerðar tók ekki eftir þeim cða skildi þær fyrr en hann naut til þess aðstoðar Jóns og Bjarnar Sigfússonar fyrrverandi háskólabókavarðar. Aðalheimildin fyrir þessu er í ís’.end- ingabók Ara og er orðuð á þessa leið: „Gissur biskup var ástsælli af öllum landsmönnum en hver maður annarra, þeirra er vér vitim hér á landi hafa verið. Af ástsæld hans og tölum þeirra Sæmund- ar með umbráði Markúss lögsögumanns var það í lög leitt, að allir menn tö!du og virðu allt fé sitt og sóru, að rétt virt væri, hvort scm var í löndum eða í lausaaur- iim, og gerðu tíund af síðan. Það eru miklar jartegnir, hve hlýðnir landsmenn voru þeim manni, er hann kom því fram, að fé allt var virt með svardögum, það er á Islandi var, og landið sjálft og tíundir af gerðar og lög á lögð, að svo skal vera, meðan ísland er byggt. . . . En hann hafði áður látið telja búendur á landi hér, og voru þá í Austfirðinga- fjórðungi sjö hundruð heil, en í Rangæ- ingafjórðungi tíu, en í Breiðfirðingafjórð- ungi níu, en í Eyfirðingafjórðungi tólf, en ótaldir voru þeir, er eigi áttu þing- fararkaupi að gegna of allt ísland.“ Frá þessu er einnig sagt í Kristnisögu, en minna og færri orðum, og enn í Idungur- \'öku, og eru þar lítilsháttar viðbætur: „Þessir menn voru samtíða Gissuri bisk- upi: Sæmundur prestur í Odda, er bæði var forvitri og lærður allra manna bezt, annar Markús Skeggjason lögsögumaður, er var hinn mesti spekingur og skáld. Þeir báru ráð til samans og sóttu að ráði höfðingja, að það yrði lögtekið, að menn tíundaði fé sitt á hverjum misserum og allan lögvöxt fjár síns, svo sem á öSrum löndum er títt, þar er kristnir menn byggja. En með ráðleitni þeirra og for- tölum spaklegum urðu þau málalok, að menn gengu undir tíundargjaldið, og skyldi síðan skipta í fjóra staði, cinn hlut til handa biskupi, annan til kirkna, þriðja hlut skyldi hafa kennimenn, cn fjórða hlut fátækir, og hefir eigi annar slíkur grundvöllur verið auðráða og hæginda í Skálholti sem tíundargjaldið, það er til lagðist þá fyrir vinsæld og skörungskap Gissurar biskups.“ Hér er raunverulega engu við bætt það, er Ari segir, nema því, að fyrir þessu hafi verið erlendar fyrirmyndir, sem er að nokkru til skilningsauka, og að tíund- argjaldið hafi verið til auðráða og hæg- inda í Skálholti, en þar koma fram kirkju- leg sjónarmiði, sem fremur leiða afvega en til skilnings á því, sem frá er sagt. Þegar gera skal grein fyrir þessum heimildum, ber fyrst að afsaka það, hve stuttorðar þær eru og að ýmsu leyti ó- glöggar og jafnvel villandi. Þá er þess og að geta, að þær eru frá þeim tíma, sem minnstar heimildir eru um í sögu okkar, og þó frá þeim árum, sem einna mest tíðindi gerðust í þeirri sögu, Frá þessum tíma er frásögn Ara nærri því eina frá- sögnin, því að líklega er frásögn Hungur- vöku endursögn hennar með dálítið breyttum orðum til þess að láta kirkjuleg sjónarmið korna skýrar fram. En Islend- ingabók Ara er af eðlilegum ástæðum fá- orð um þessa atburði sem aðra, því að
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164

x

Andvari

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.