Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.1976, Síða 109

Andvari - 01.01.1976, Síða 109
ANDVABI UM UPPRUNA ÍSLENDINGASAGNA OG íSLENDINGAÞÁTTA 107 glöggum og sönnum minnisheimildum um landnám og þjóðfélagsstofnun og annað frá Söguöld síðar en um aldmótin 1100. En þeim hafi verið fært að gera þá söfnun þá með vandlegri skoðun og kunn- áttu við samanburð heimildanna. Einmitt þetta afreksverk hafa þeir unn- ið. Þá er aðeins cftir að færa rök fyrir því. Þau rök eru í samtímaheimildum. En þær heimildir eru svo fáorðar, að nútíma- sagnfræðingar hafa ekki tekið eftir þeim eða skilið þær, síðan Jón forseti lézt. Höf- undur þessarar ritgerðar tók ekki eftir þeim cða skildi þær fyrr en hann naut til þess aðstoðar Jóns og Bjarnar Sigfússonar fyrrverandi háskólabókavarðar. Aðalheimildin fyrir þessu er í ís’.end- ingabók Ara og er orðuð á þessa leið: „Gissur biskup var ástsælli af öllum landsmönnum en hver maður annarra, þeirra er vér vitim hér á landi hafa verið. Af ástsæld hans og tölum þeirra Sæmund- ar með umbráði Markúss lögsögumanns var það í lög leitt, að allir menn tö!du og virðu allt fé sitt og sóru, að rétt virt væri, hvort scm var í löndum eða í lausaaur- iim, og gerðu tíund af síðan. Það eru miklar jartegnir, hve hlýðnir landsmenn voru þeim manni, er hann kom því fram, að fé allt var virt með svardögum, það er á Islandi var, og landið sjálft og tíundir af gerðar og lög á lögð, að svo skal vera, meðan ísland er byggt. . . . En hann hafði áður látið telja búendur á landi hér, og voru þá í Austfirðinga- fjórðungi sjö hundruð heil, en í Rangæ- ingafjórðungi tíu, en í Breiðfirðingafjórð- ungi níu, en í Eyfirðingafjórðungi tólf, en ótaldir voru þeir, er eigi áttu þing- fararkaupi að gegna of allt ísland.“ Frá þessu er einnig sagt í Kristnisögu, en minna og færri orðum, og enn í Idungur- \'öku, og eru þar lítilsháttar viðbætur: „Þessir menn voru samtíða Gissuri bisk- upi: Sæmundur prestur í Odda, er bæði var forvitri og lærður allra manna bezt, annar Markús Skeggjason lögsögumaður, er var hinn mesti spekingur og skáld. Þeir báru ráð til samans og sóttu að ráði höfðingja, að það yrði lögtekið, að menn tíundaði fé sitt á hverjum misserum og allan lögvöxt fjár síns, svo sem á öSrum löndum er títt, þar er kristnir menn byggja. En með ráðleitni þeirra og for- tölum spaklegum urðu þau málalok, að menn gengu undir tíundargjaldið, og skyldi síðan skipta í fjóra staði, cinn hlut til handa biskupi, annan til kirkna, þriðja hlut skyldi hafa kennimenn, cn fjórða hlut fátækir, og hefir eigi annar slíkur grundvöllur verið auðráða og hæginda í Skálholti sem tíundargjaldið, það er til lagðist þá fyrir vinsæld og skörungskap Gissurar biskups.“ Hér er raunverulega engu við bætt það, er Ari segir, nema því, að fyrir þessu hafi verið erlendar fyrirmyndir, sem er að nokkru til skilningsauka, og að tíund- argjaldið hafi verið til auðráða og hæg- inda í Skálholti, en þar koma fram kirkju- leg sjónarmiði, sem fremur leiða afvega en til skilnings á því, sem frá er sagt. Þegar gera skal grein fyrir þessum heimildum, ber fyrst að afsaka það, hve stuttorðar þær eru og að ýmsu leyti ó- glöggar og jafnvel villandi. Þá er þess og að geta, að þær eru frá þeim tíma, sem minnstar heimildir eru um í sögu okkar, og þó frá þeim árum, sem einna mest tíðindi gerðust í þeirri sögu, Frá þessum tíma er frásögn Ara nærri því eina frá- sögnin, því að líklega er frásögn Hungur- vöku endursögn hennar með dálítið breyttum orðum til þess að láta kirkjuleg sjónarmið korna skýrar fram. En Islend- ingabók Ara er af eðlilegum ástæðum fá- orð um þessa atburði sem aðra, því að
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164

x

Andvari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.