Andvari - 01.01.1996, Qupperneq 40

38
EINAR ÓLAFSSON
ANDVARI
ólfs.“25 Samfylkingin átti að starfa við hlið hins byltingarsinnaða
flokks, en ekki koma í stað hans, hvað þá vinna gegn honum.
Hver sem áhrif Kominterns voru á þessar flokksdeilur og hvernig
svo sem þær snerust um Stefán Pjetursson, þá held ég, að það verði
líka að skoða þær í samhengi við þann ágreining sem alltaf var í
flokknum allt þar til Sósíalistaflokkurinn var lagður niður 1968. í
byltingarsinnuðum verkalýðsflokki, sem tekur virkan þátt í stjórn-
málum og stéttabaráttu líðandi stundar, er alltaf tilhneiging til að
umbóta- og kjarabaráttan víki byltingarstefnunni útaf borðinu með-
an ekki er byltingarástand. Brynjólfur lét aldrei af byltingarstefnunni
og í þessum ágreiningi voru allar aðstæður til að hann yrði undir að
lokum. Þegar á leið viðurkenndi hann kannski með sjálfum sér að
svo hlyti að fara, ef marka má orð Jónasar Árnasonar: „Hann hefur
sagt margt það við mig sem aðrir hafa ekki sagt um hreyfingu okkar.
Brynjólfur sagði við mig þegar Alþýðubandalagið varð fyrst til, að
auðvitað ættum við að mynda þessa samfylkingu, en það hlyti að
enda með því að úr yrði nýr krataflokkur.“
Einari og Brynjólfi tókst alltaf að ná sáttum og að lokum snemma
árs 1934, þegar flokksdeilurnar voru komnar út í öfgar vegna rétt-
trúnaðar ungra ákafamanna, sem voru nýkomnir með allt á hreinu af
flokksskóla í Moskvu, var Brynjólfur sakaður um sáttfýsi við tæki-
færisstefnuna. En um mitt ár 1934 voru þessar deilur um garð gengn-
ar. Trúlega hefur sú stefnubreyting, sem var að verða innan Komin-
terns og staðfest var á sjöunda heimsþinginu, dregið nokkuð úr
ákafa réttlínumannanna. Brynjólfur sagði seinna um þessar deilur að
einangrunarstefnan, sem hann kallaði svo, hafi verið mestu mistök
Kommúnistaflokksins. Þó sköðuðu deilurnar flokkinn kannski furðu
lítið og lítilsháttar fylgistap hans í kosningunum í júní 1934 má alveg
eins skýra með hinni róttæku stefnuskrá og fjögurra ára áætlun Al-
þýðuflokksins fyrir þessar kosningar, sem hugsanlega má aftur að
einhverju leyti rekja til áhrifa Kommúnistaflokksins.26
En kannski var líka bara þörf fyrir þennan flokk. Árið 1934 var
stofnað Starfsstúlknafélagið Sókn og fyrsti formaður þess var ung
stúlka, Aðalheiður Hólm. Hún segir í endurminningum sínum: „Engin
ung manneskja sem hugsaði af alvöru um alþýðuréttindi lét fram hjá
sér fara það sem þeir Einar Olgeirsson og Brynjólfur Bjarnason
sögðu. Ég tala nú ekki um ef Halldór frá Laxnesi lagði orð í belg. I
málflutningi þessara manna fundum við rökvísi og réttvísi sem við