Andvari - 01.01.1996, Side 54

52
EINAR ÓLAFSSON
ANDVARI
ákvæði hennar ekki til framkvæmda nærri strax og sum reyndar
aldrei til fulls. Til dæmis var skólaskyldu ekki framfylgt fullkomlega í
sveitum. Annað tókst ekki sem skyldi, svo sem framkvæmd verk-
námskennslunnar. Kennarar tóku þessari löggjöf almennt vel og Al-
þingi var að mestu einhuga um hana. Helsti andmælandinn var Jónas
frá Hriflu. Pó kom ýmisleg gagnrýni fram smám saman í umræðum
um skólamál þótt almenn sátt virðist hafa ríkt um þetta kerfi þar til
breytingar á samfélagi og viðhorfum knúðu loks á um kerfisbreyt-
ingu þrem áratugum síðar. í ritgerð sinni, Menntakerfi í mótun, hefur
Ingólfur Á. Jóhannesson gert rækilega grein fyrir þessari löggjöf og
umræðum um hana. Hann dregur gagnrýni á hana saman svo (s. 80):
„Gagnrýni á löggjöfina mótaðist annars vegar af því viðhorfi að skól-
ar flýti fyrir óæskilegum þjóðfélagsbreytingum og hins vegar ótta við
stöðlun menntunar. í sumum tilfellum fór þetta saman. Opnun
menntaskólans með niðurfellingu inntökuprófs var þýðingarmikið
skref í átt til jafnréttis. Er frá leið höfðu fylgikvillar landsprófsins of
mikil áhrif og ýtti það mjög undir bóknámsdýrkun sem átti sinn þátt
í litlu gengi verknámsins. Gagnfræðastigið varð um of þjakað ein-
hliða undirbúningi undir próf og merkasta nýjung laganna, verknám-
ið, misheppnaðist.“
í Alþingiskosningum 30. júní 1946 jókst fylgi Sósíalistaflokksins og
Sjálfstæðisflokksins lítilsháttar en Alþýðuflokkurinn bætti töluverðu
við sig. Þetta varð vart túlkað öðru vísi en sem stuðningur við stjórn-
ina og hélt hún áfram störfum. En þegar Keflavíkursamningurinn
var samþykktur á Alþingi 5. október 1946 fóru ráðherrar Sósíalista-
flokksins fram á að forsætisráðherra bæðist lausnar fyrir ráðuneyti
sitt, þing yrði rofið og kosningar færu fram. Ólafur Thors hafnaði
þingrofi og að beiðni forseta samþykkti stjórnin að sitja þar til ný
tæki við. Sósíalistar höfðu reyndar hug á að halda nýsköpunarstjórn-
inni áfram með ákvæði um uppsögn Keflavíkursamningsins, en það
tókst þó ekki.
Alþýðubandalagið
Nú má segja að Sósíalistaflokkurinn hafi fljótlega lent úti í kuldanum
aftur enda var kalda stríðið hafið. Hinn 4. febrúar 1947 tókst að