Andvari - 01.01.1996, Side 75

andvari
HULDUMANNA GENESIS
73
skýring, að guð hafi í Nóaflóði miskunnað sig yfir nokkra iðrandi syndara
mannkynsins, og leyft þeim að skríða inn í hin miklu holrúm sem tæmst
höfðu niðri í jörðinni við flóðið, en þaðan áttu þeir ekki afturkvæmt. Petta
er snjöll tilgáta, sem líklega á rætur að rekja til erlendra fræðirita.
5) Fyrri kona Adams: Þessi skýringarsaga felst í því, að Adam hafi verið
tvígiftur, og hafi fyrri konan ofmetnast vegna yfirburða sinna við barns-
getnað. Því hafi henni og afkomendum hennar verið refsað með því að láta
þau felast í jörðinni. Sögnin er höfð eftir Árna Vilhjálmssyni (Álfa-Árna,
um 1750), og talin vera komin frá álfapresti. Annað afbrigði sagnarinnar er
í þjóðsögum Sigfúsar, þar sem sagt er að guð hafi fyrst skapað Álf og Álf-
vöru, áður en Adam og Eva urðu til, og af þeim fyrrnefndu hjónum séu álf-
ar komnir.
6) Óhreinu börnin hennar Evu: Þessi skýringarsaga er einnig talin vera
komin frá álfum sjálfum, gegnum Álfa-Árna. Hún er nú kunnust slíkra
sagna um uppruna huldufólks, og er oftlega getið í ræðu og riti. Sögnin ber
keim af því að vera gamalt ævintýraminni. Eins og önnur slík minni er það
af alþýðlegum uppruna, og að því leyti óskylt hinum „lærðu“ tilgátum, sem
fyrr voru nefndar.
7) Þáttur í sköpunarverkinu: Skoðun Ólafs Sveinssonar í Purkey, sem
fram kemur í Álfariti hans 1830, er einfaldlega sú, að huldufólkið sé hluti af
hinu undursamlega sköpunarverki guðs almáttugs, sem okkur sé ógjörning-
ur að skilja, eða útskýra hvernig það fær lifað niðri í jörðinni. Þetta er lík-
lega einmitt það viðhorf sem flestir nútímamenn myndu geta fellt sig við.
Það er áberandi í flestum þessum skýringum, að reynt er að sýna fram á
skyldleika manna og álfa, með því að rekja ætt þeirra til Adams og jafnvel
Evu. Slík skýring var vitanlega ekki réttlætanleg að mati kirkjunnar, og
jafnvel talin guðlast af heittrúarmönnum. Það leynir sér ekki, að með þess-
ari ættrakningu eru fræðimenn að verja hina fornu vættatrú, eins og glöggt
kemur fram hjá Jóni lærða, og rökstyðja þá skoðun, að þeir séu ekki illir
andar, eins og kirkjan vildi vera láta. Hjá Ólafi í Purkey eru álfarnir ein-
faldlega hluti sköpunarverksins.
Reyndar voru ýmsir prestar og jafnvel biskupar á íslandi taldir „jarð-
fróðir“ (eins og Jón lærði orðar það), og vísa til þess margar sögur í þjóð-
sagnasöfnum. Má geta þess, að prestar voru einna drýgstir í að skrifa upp
þjóðsögur og senda Jóni Árnasyni, þegar hann fór að safna slíkum fróðleik
a 19. öld. Virðist því sem hin opinbera kenning kirkjunnar um álfa og aðra
V££tti hafi aldrei náð teljandi fótfestu hérlendis hjá klerkastéttinni.