Búfræðingurinn - 01.01.1944, Side 79

77
B Ú F R Æ Ð I N G U R I X X
nytjiijurtir ásamt korni, bclgjurtum og graslcguiuium eru hafðar mcð
i sáðskiptinu og ]>að miðað við ræktun þessara jurta i skiptum hvcrrar
við aðra. Vcrður ]iá, begar fram iiðu stundir, aðstaða öll betri, kvn-
lucttar nytjurtir og tilbúin át)urðarefni Uoma til nota við t'ramkvæmd
a kuryrk junnar.
Vcrður ckki nánar farið út í að lýsa, livernig nútíma sáðskipti cr í
nágrannalöndum vorum, ]>vi að ]iau cru æðimismunandi cftir staðháttum
]>ar og öðrum aðstæðum. Flcst hafa ]>áu ]>ó ]>að samciginlcgt, aö brcið-
hlaða jurtir (kartöfiur, rófur og hclgjurtatcgundir) ásamt sáðskipta-
lúnrækt cru liafðar i skiptum við korntcgundirnar.
Akuryrkja og sáðskipti cru ]>ví fylgifiskar, ]>vi að erfitt cr að rækta
korntegundir án ]>css að skipta um gróðurtcgundir á ]>vi landi, scm
haft er mcð þcssum jurtum. Korntcguridirnar l>vgg, hafra og hveiti
cr erfitt að rækta eftir sjálfar sig 2 ár cða íleiri á sama landi. Kemur
licr til. að þær skyggja jarðveginn ekki nógu fljótt á fyrsta sprettu-
skciðinu, og vill því illgresi ná þar rikri útbreiðlsu, aulc ]>css að sjúk-
dóriiar cins og stöngulvciki, linúðormar (á höfrum) vilja gera vart við
sig. Er því ráðlcgt, cf þessar jurtir cru ræktaðar í akurjörð og endur-
lcknu sáðskipti, að ræltía þær aidrci neina 1 ár á sama stað og láta
aörar óskyldar jurtar koina á eftir. Rúg má vel rækta 2 ár samfleytt,
án þess að saki. Öðru gegnir með kartöflur og rófur, ]>vi að vcl má
rækta þær samfleytt á sama hlcttinum í áratugi, cf sjúkdómar táima
ckki vcxti þcirra, cn þó mun þcirra vcgna vera tryggara að skipta um
land öðru liverjii, því að jörð, sem ræktuð cr með þessum jurlum, svo
að árum skiptir, fær smám saman ]>að næringarefnaástand, er hentar
þcim cigi vel.
Kn hvers vegna sáðskjpti?
Það er þá fyrst, að með þvi að skipta um ræktunarjurtir öðrtt
hverju á santa Jandi notcrst jörðin belur en ef i licnni vex alltaf
ein jurtategund, þvi að jurtirnar eru æðiólíkar að efnainnihaldi
og næringarefnaþörf. Sumar geta betur notfært sér torleyst efni,
aðrar þurfa auðleyst eí'ni og ekki í sömu hlutföllum. Þær nota mis-
mikið af hverju næringarefni.
Með hagkvæniu sáðslcipti má forðasl að nokkru íjmsa plöniu-
sjúkdöma, sem án þess mundu verða illviðráðanlegir.
Með sáðskiptinu er stefnt að því, að hver ræktun styðji aðra
og tiver sú jurt, sem ræktuð er innan þess, fái sem hagkvænuist
skilyrði, enn fremur að þannig sé til hagað, að vinnan við fram-
kvæmd jarðræktarinnar falli sem jafnast á árstimana.
Þttð, sem markar fjölbreytni sáðskiptisins, er fyrst náttúru-
skilyrðin, hvaða jurtir fært er að rækta jafnliliða því, að sæmi-
leg kunnátta við framkvæmd rrektunarinnar sé fyrir hendi. Þá
getur ]>að og lmft áhrif á fjölbreytni sáðskiptis (hve margar
jurtategundir eru ræktaðar), hvernig aðstaða er með sölu þeirra
afurða, sem fást við ræktunina. T. d. ef langt er frá sölustað, er
erfitt að liafa mikla kartöflurækt, ef flutningar eru úr hófi dýrir.