Búfræðingurinn - 01.01.1944, Síða 96

94
B Ú F H Æ }) 1 X G U R I X X
þó að suniir stofnar liafi þroskazt nokkru fyrr, sem eru minna verð-
mætir til ræktunar. Stofn frá Ötoftegaard og finnskur stofn
(Tamisto) hafa reynzt beztir bæði til fræræktar og túnræktar,
eru harðgerðar og varanlegar plöntur.
Fræið þroskast fremur jafnt, og uppeskera getur oft orðið 300-
700 kg af ha, miðað við ræktun i röðum. Fræin cru íhvolf á hak-
inu, um (i mm löng og grágul á iit. Meðaltal 37 íslenzkra rann-
sókna sýna 2,240 g þyngd hvert 1000. Meðalgrómagn 73,1%, en
hæsta grómagn 91%. Hávingullinn gefur venjulega 35—40 liesta
háhns af lia, og er hann ágætt fóður og ézt vel af kúm og öðru búfé.
Uppskeran fer fram eins og uppskera korns og er auðveldari en á
liáliðagrasi. Fremur auðvelt er að eiga við uppskeruvinnuna, og fræ-
grcsið hefur jafnan verkazt vel í skrýfum og stökkum. Iireinsun á
fræinu er mjög auðveld á venjulega kornhreinsivél, ef rétt sáld
eru notuð. Engra sjúkdóina hcfur orðið vart á hávingli.
éf. Túnvinyull.
Bezt er að rækta fræ af honum á sandkenndri móajörð eða sand-
jörð. Ilaðsáning hefur reynzt bezt, útsæði 9—10 kg á ha, íniðað við
grasfræ, er grær með 80%. Árlcgur áburður 150 kg af kalii, 300
kg af superfosfati og 130- 150 kg af kalksallpétri á ha, er berist á
raðirnar snemma vors. Gefur ekki góða fræuppskeru árið eftir
sáningu, en getur þá gefið næringarrikt og gott hey. A 3. ári frá
sáningu getur hann gefið góða fræuppskeru og uppskerumagn
250—500 kg af hreinsuðu fræi af ha.
Venjulega fæst ekki góð fræuppskera lengur en 2 -3 ár eftir
sömu sáningu. Raðirnar á 4. og 5. ári l’rá sáningu eru orðnar þéttar
og blöðin yfirgnæfandi, en punturinn strjáll. Er þvi nokkuð dýr
fræræktin af túnvingli vegna þess, hve oft þarf að endurnýja fræ-
akrana. Túnvingull sprettur ekki sérlega ört, en jafnt og byrjar að
setja punt fyrri hlutann í júní. Þroskast venjulega 10. 15. ágúst
i meðalári. En svo gelur þroskunin dregizt fram í ágústlok, ef illa
sumrar. Hálmuppskeran- er venjulega 25- 30 liestar af ha, ef ekki
er slegið mjög náið, sem er verra. Fræið þroskast tiltölulega jafnt,
og er uppskeruvinnan framkvæmd eins og við hávingul. Dálitið er
erfiðara með þurrk á fræstönginni en af síðastnefndum tegundum,
því að fræstöngin fellur þéttar saman. Ol'tasl hcfur jió verið liægt
að þurrka fræstöngina í skrýfum og slökkum, jió að hesjur hafi
stundum orðið að nota, ])egar verst liefur viðrað. Fræið er flatt,
hátlagað og stundum með týtu, 3—4 mm langt. Meðaltalsgrómagn frá
1923 af 174 sýnishornum hefur orðið (50,7% og fræþyngd 1,090 g.
Mesta grómagn 96%.
Ýmsir erlendir stofnar hafa verið reyndir til fræræktar, en