Ritmennt - 01.01.2003, Síða 12

Ritmennt - 01.01.2003, Síða 12
RITMENNT ÖGMUNDUR HELGASON Á síðari árum hefur fátt verið ritað um „náttúruspekinginn" Björn Gunnlaugsson. Hér er vendilega úr því bætt og hugað að höfuðverki hans, Njólu, þar sem höfundur greinir í bundnu máli frá hugmynd sinni um „alheimsáformið". Kom kvæðið fyrst út 1842, og var um skeið helsta lýsing vísindalegrar heimsmyndar sem þjóðin gat kynnt sér á eigin máli. Fyrstu svokallaðir reyfarar birtust á prenti hér á landi á 18. öld. Er hér gerð grein fyrir þessum tímamótaútgáfum og þær settar í evrópskt samhengi. Lítið sem ekkert hefur verið ritað hérlendis um hina fámennu stétt næturvaktara, sem hér eru kunnastir af störfum sínum í Reykjavík frá síðari hluta 18. aldar og fram eftir 19. öld. Er hér greint frá sögu þeirra og starfsvettvangi, sem og fyrirmyndum eða hlióstæðum störfum, ekki síst í Danmörku, sem flest af þessum toga var sniðið eftir hér heima. Lengi hefur verið fremur þögult um Gísla Brynjúlfsson, síðast dósent við Kaupmannahafnarháskóla, en að undanförnu hefur þó nokkurri athygli verið beint að honum. Hér eru birt tvö bréf frá 1846 sem jafnframt eru hin einu sem til eru frá honum til móður sinnar. Gefa þau glögga mynd af aðstæðum hans á fyrsta námsárinu í borginni, enda fylgja bréfunum nákvæmur inngang- ur og skýringar. Loks er hér birt þýðing á kafla úr bók Vilhjálms Stefánssonar landkönnuðar, Greenland, sem kom fyrst út árið 1943, þar sem hann veltir fyrir sér siglingum norrænna xuanna til Vínlands um árið 1000. Þótt ekki hafi verið hugmyndin að birta hér þýðingar á áður útkomnu efni þykir það þó hlýða í þessu tilviki til að minna á umrædd skrif Vilhjálms, þar sem ekki er að sjá að þeirra sé getið í þeim bókum sem birtu vangaveltur um sama efni nú um nýliðin aldamót. í Sópuði er helst að finna greinargerð urn galdranótt í Þjóðarbókhlöðu, sem nú hefur verið reynd tvisvar. Einnig er getið fágætrar kortabókar í eigu safnsins. Þá er hirt ljósmynd sem komið hefur í leitirnar og varðar frægan fund þeirra Hamsuns og Hitlers, eins og lesa mátti um í grein í sjötta árgangi þessa rits. Ögmundur Helgason 8
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168

x

Ritmennt

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.