Ritmennt - 01.01.2003, Page 114

Ritmennt - 01.01.2003, Page 114
HRAFN SVEINBJARNARSON RITMENNT Reykjavík, nokkurs konar stimpilklukk- ur.79 Var það að erlendri fyrirmynd en var lagt niður 1911. Samkvæmt 2. grein vaktarainstrúxins 3. október 1778 átti annar vaktaranna í Reykjavík að hringja kirkjuklukkunni eftir því hvaða stund var og syngja vaktaravers. Fram kemur að vökturunum hafi verið leveiuð (þ.e. afhent) vaktaravers. Einnig seg- ir í 3. grein vaktarainstrúxins frá 1792, í ís- lenskri þýðingu: Þegar hann hefur þannig slegið stundirnar, er honum skylt að kalla strax tímann og hin ákveðnu valctaravers utan við glugga eftirlits- mannanna, svo nærri rúmstæði þeirra sem kost- ur er, og þar að auki á miðri götunni utan við hús maddömu Angels nr. 5 og að síðustu ofar í Reykjavík milli bæja maddömu Brun og Holms timburmanns. Þó má hann mjög gjarnan kalla á fleiri stöðum sé farið fram á það við hann, en þá ber að greiða honum sérstaklega þá fyrirhöfn. Bæjarfógetinn Stefán Gunnlaugsson setti vaktaranum í Reykjavík nýjar reglur 10. febrúar 1848, „Reglur fyrir næturvörðinn í Reykjavíkur kaupstað", og tóku þær gildi 11. febrúar það ár. Þar stendur að nætur- vörðurinn skuli hrópa á íslenskrí tungu hjá sérhverju húsi ... með þessum orðum: „Hó. hó. Næturvörður. Klukkan er ...; Vindurinn er á ... " Milliáttanna skal einnig getið, þegar svo stendur á, t.d. „vind- urinn er landsunnan" o.s.frv. Það sem úr þessu varð þótti heldur kátbros- legt í munni vaktaranna, og var gert grín að þessari skyldu þeirra með orðunum „Hó. Hó. Næturvörðurinn. Klukkan er fimm. Vindurinn er logn."80 Bréf frá þessum tíma staðfesta að áður hafi næturvörðurinn í Reykjavík kallað á dönsku. Var því breytt með reglunum 1848. Þá ákvörðun kærðu danskir kaupmenn til Rosenorns stiftamtmanns, en hann lét kyrrt liggja.81 Guðbrandur Jónsson taldi að með reglun- um 1848 hefðu vaktararnir hætt að syngja en tilfærir ekki fyrir því heimildir.82 Þetta kemur elcki heim við það sem hann segir annars staðar í sama riti. Þar gerir hann reyndar lítið úr söng vaktaranna án þess að hafa nolckuð fyrir sér í því, en lætur fylgja að rosknir Reykvíkingar muni eftir þessum söng fram um 1874.83 Hvað sem því líður má telja sennilegt að söngurinn taki að hverfa eða sé horfinn þeg- ar embættisreglur bæjarstjórnar Reykjavík- ur um löggæslumenn voru settar 21. mars 1889, enda er hans ekki getið þar. Um sömu mundir þagnaði vaktarasöngurinn í smá- bæjum í Danmörku.84 Áreiðanlegur og ná- kvæmur vitnisburður um það hvenær vakt- arasöngur féll niður í Reykjavík er þó ekki til. Vaktarastarfið var lagt niður 1918 og við tóku lögregluþjónar á næturvakt.85 Þá hafði vaktarasöngurinn líklega ekki heyrst lengi. 79 Guðbrandur Jónsson (1938) bls. 116-17. 80 Guðbrandur Jónsson (1938) bls. 72. Hér má benda á að sá siður að vaktarar hrópuðu vindáttina um leið og tímann tíðkaðist í Bremerhafen á 19. öld skv. Wichner (1897) bls. 62. í Noregi munu vaktarar hafa kallað vindáttina, sbr. Vollsnes (2001) bls. 306. Einnig í Svíþjóð sbr. Möller (1916) bls. 132. Skv. 9. gr. Vaktarainstrúxins í Kaupmannahöfn 1784 áttu vaktarar einnig að hrópa „hvad Vinden er." Instruction (1784) bls. 10-11. Þessa er ekki getið í þeim dönslcu ritum sem hér eru notuð um vaktara. 81 Páll Eggert Ólason (1930) bls. 430. Rosenorn kunni sjálfur íslensku. 82 Guðbrandur Jónsson (1938) bls. 72. 83 Guðbrandur Jónsson (1938) bls. 23. 84 Jersild og Brix (1951) bls. 8. 85 Guðbrandur Jónsson (1938) bls. 128, sbr. sama rit 110
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168

x

Ritmennt

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.