Stígandi - 01.04.1947, Side 138

sögur mundi mikið vinnasi, en mikið
vera lagt í hættu, ef skiptingin þætti að
einhverju leyti röng cg villandi. Sá, sein
þetta ritar, telur verulegan gróða feng-
inn með skiptingunni.
Þórður lögntaður Narfason á Skarði,
d. 1308, hefir sett Sturlungu saman úr
ritasyrpu Stiirlu Þórðarsonar, frænda
síns, og öðrum þeim sögum, sem hann
náði til, og aukið við smáþáttum (Geir-
mundarþætti, Sturluþætti o. fl.). Arons
saga er 14. aldar rit, sem tilheyrir ekki
Sturlungu. Þorgils saga skarða hefir
komizt inn í Sturlungu hadr. eftir daga
Þórðar Narfasonar.
Myndunarsaga Sturlunguritanna ér all-
glöggt rakin í formálanum. Elztu ritin
eru frá 1. fjórðungi 13. aldar eins og Is-
lendinigasögurnar, sem fyrst voru samd-
ar. Þau rit eru Guðmundar saga dýra úr
Eyjafirði og saga Hvamms-Sturlu vestra.
Báðar þær sögur eru frumstæðar að efn-
isskipun, en hinn fróðlegasti aldarspeg-
ill. Hrafns saga Sveinbjarnarsonar er,
ef til vill, ekki miklu yngri, en Þorgils
sögu og Hafliða telur Jón eigi sérlega
gamla, satnda helzt eftir 1237. Eftir lát
Guðmundar biskups það ár hefir Lamb-
kár ábóti fd. 1249) fljótt farið að skrifa
eitthvað um biskup sinn ag var lieim-
ilismaður Sturlu Þórðarsonar 1242. Sjö
árum seinna deyr Lambkár frá sögu
Guðmundar ólokinni, en mikil „bréf“
til þeirrar siigu geymdust í Laufárkirkju,
unz þau brunnu með henni 1258. Þórð-
ar saga og líklegast Þorgils saga hafa
verið samdar af mönnum, sem Sturla
Þórðarson þekkti, samtímis því, sem
haun var að skrifa íslendinga sögu sína,
eða a. m. k. fyrr en hann lauk lienni.
Þess vegna felldi hann þær inn í safn
sitt og sparaði sér að segjá mikið frá at-
burðum þeirra. Sögur Hákonar kon-
ungs og Magnúsar lagabætis liafði Sturla
og samið, áðtir en hann lauk íslendinga
sögu. Hjá efni þeirra sneiddi hann því
að mestu. Þannig rekur Jón sögumynd-
unina og orsakir þess, hve undarlega er
á viðburðum stiklað í sögulokin, eins og
þau líta nú út í lok 1. bindis.
Vinislegt er enn órannsakað um rit-
unarsöguna og kemttr helzt í ljós, þegar
Biskupa sögur fást vandlega útgefnar.
Eg tryði því, að Lambkár eða einhver
nákominn Guðmundi biskupi ætti meira
í Guðnuindarfrásögnum Islendinga sögn
en talið er líklegt í formálanum. Drög
Lambkárs að biskupasögu hafa brunnið
í Laufási eins og önnur „bréf" þar. Skýr-
ingu Magnúsar Jónssonar, að bréf þau
voru frásagnir, tcl ég ekki ivíræða. Trú-
legt er, að Sturla Þórðarson liafi fcngið
menn til að skýra skriflega frá ýmsu,
sem hann þurfti á að halda til íslend-
inga sögu sinnar, en notað það eftir geð-
þótta. Og hún hcfir verið lengi í smfð-
úm. Skyldi það ekki vera frændamissir-
inn á Örlygsslöðum og dráp Snorra
Sturlusonar, sem kveikt hefir 1241 eða
litlusíðarþá hugsun hjá Sturlu, að hann
yrði að gerast sagnaritari og reisa hin-
um datiðtt minnisvarða?
Hefir ekki verið fyrir fram gerð sögtt-
ritnnaráætlun með höfundum Þórðar
sögu og Þorgils sögu skarða og Sturlu,
áður cn hann gerði síðustu kafla Is-
lendinga sögu? Það eru jafnan einstakl-
ingar, sem gera slík stórvirki. En þeir
mundu aldrei gera þau, ef þeir væru
ekki knúðir félagslegum áhrifum.
Alla, sem að Sturlungaútgáfunni stóðu,
bið ég að hafa þökk fvrir.
BJÖRN SIGFÚSSON.
Kristján Einarsson frá Djúpalæk:
Viltur vegar. Bókaútgáfa Pálma
H. Jónssonar. Akureyri 1945.
Sá álappaháttur hefir tíðkazl hin síð-
ari árin, bæði hér á landi og annars
staðar, að gefa bókum nöfn alveg út í
bláinn, svo að stundum er ekki sjáan-
legt nokkurt skynsamlegt samband milli
efnis bókar og titils. En ofannefnd bók
er ekki með þessu marki brennd. Hún
er ekki grímuklædd. Heiti hennar ei
216 STÍGANDI