Skírnir - 01.09.1987, Side 210

416
PÁLL VALSSON
SKÍRNIR
brota sem þessi bók fjallar um. Meginmáli skiptir þó að Matthías Viðar
kemst vel frá verki sínu og sýnir að sögugreining á grundvelli formgerðar
getur skilað mönnum talsvert áleiðis við athugun á þróun bókmennta. Um-
fang verks hans og fjöldi lítt athyglisverðra texta verður þó til þess að bók
hans er fremur þunglamaleg og lítt aðgengileg aflestrar. En hún ætti ótví-
rætt að verða til þess að ryðja braut frekari athugunum á einstökum verk-
um þessara bernskudaga skáldsögunnar, nema hún verði til þess að menn
geti með góðri samvisku sagt að Matthías sé búinn að afgreiða þetta?
m.
Eins og sést á titlinum er rit Þóris Oskarssonar annars eðlis en rit Matthí-
asar. Þar er farin önnur leið að öðru efni. Þórir velur sér eitt skáld og athug-
ar síðan verk þess nákvæmlega, meðan Matthías býr sér til kenningu og
skoðar heilt bókmenntaskeið í ljósi hennar. Aðferð Þóris er að ýmsu leyti
þægilegri og íslenskir bókmenntafræðingar hafa gjarnan afmarkað sig á lík-
an hátt í gegnum tíðina. Kostirnir eru þeir að alla jafna verður úr djúp-
skyggnari skoðun á verkum þess skálds sem skrifað er um og meiri líkur
eru á að hægt sé að gefa af því nokkuð skýra og fullkomna mynd, sem síðan
er hægt að byggja á bókmenntasögulegar rannsóknir. En að sjálfsögðu
verða menn að velja sér aðferðir eftir efninu. Það er mjög margt sem mælir
með þeirri aðferð sem Matthías kaus að fara að sínu efni; fyrst og fremst
einhæfni verkanna og einnig að með henni er fljótlegra að koma einhverri
reiðu á þetta tímabil ófullburða skáldsagna.
Fyrsti hluti verks Þóris er almenn umfjöllun um rómantíkina sem al-
þjóðlega hreyfingu og hugmyndalega þróun hennar og er sjónarhorn hans
í þeim kafla einkum þjóðfélagslegt. Þetta yfirlit er einkar knappt og skýrt
og satt best að segja að líkindum ein besta samantekt um rómantíkina sem
við eigum á íslensku. En þar sem fátt er nýmæla í þessari umfjöllun mætti
spyrja hvort höfundur hefði hugsanlega getað stytt þetta yfirlit, eða komist
með einhverjum hætti beinni leið að sjálfu viðfangsefninu; Benedikt
Gröndal Sveinbjarnarsyni og skáldskap hans.
Því yrði að svara afdráttarlaust neitandi. Rómantík er viðsjált hugtak,
þótt gamalt og margskilgreint sé, og ekki nokkur leið fyrir fræðimann að
fjalla um rómantískt skáld án þess að skilgreina fyrst hvað hann á við með
hugtakinu rómantík. Þessi kafli er undirbygging allrar bókarinnar, því í
ljósi hans skoðar Þórir ljóð og hugmyndir Gröndals. Enn ein ástæðan eru
svo þau orð Þóris sem ég held að menn mættu gefa meiri gaum:
Þannig er rómantíkin ekki einungis merkileg sjálfrar sín vegna, held-
ur einnig vegna þess að hún markar á vissan hátt upphaf nútímabók-
mennta, bæði hvað varðar heimsmyndina sem þar birtist og aðferð-
ina sem notuð er við að koma hugmyndunum á framfæri. (bls. 33)