Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2017, Blaðsíða 84

83
um.13 Þegar kom fram á sjötta áratuginn jókst umræða um samkynhneigð
á Íslandi í fjölmiðlum en hún varð jafnframt harðari og óvægnari.14 Ljóst
má því vera að sú ákvörðun að skrifa bók um samkynja langanir um miðja
síðustu öld gat verið afdrifarík fyrir höfundinn. Leiðin sem Elías valdi, eins
og svo margir aðrir rithöfundar um allan heim, var að tala undir rós svo
skilaboðin næðu fyrst og fremst til þeirra sem vildu heyra og skilja en síður
til annarra. Í bréfi sem Elías skrifaði útgefanda sínum, Ragnari í Smára,
ári eftir að Man eg þig löngum kom út segist hann meðal annars vera viss
um að hún muni „einhvern tíma verða talin merkilegri bók en hún er talin
nú. Fólk mun lesa hana út frá öðrum sjónarmiðum en hingað til.“15 Eins
og Jón Karl Helgason hefur bent á er ekki úr vegi að líta svo á að með
þessum orðum hafi Elías horft fram til þess tíma þegar hægt yrði að tala
opinberlega um samkynja ástir og leysa úr rósamálinu í Man eg þig löngum16
– og þótt hann þyrfti að bíða í rúma hálfa öld lifði hann sem betur fer að
sjá þá umfjöllun hefjast.
Hinsegin gjörningar
Í fyrrgreindum viðtölum sagði Elías Mar frá því að upphaflega hefði Man
eg þig löngum átt að koma út í tveimur bindum en hann hefði verið orðinn
þreyttur á efninu og því aldrei skrifað síðari bókina. Í henni átti Halldór
að verða skáld og koma aftur til Reykjavíkur, segir Elías við Kolbrúnu.17
við Hjálmar segir hann enn fremur að Halldór hafi átt að koma út úr
skápnum og taka upp skáldanafnið Ómar – nafn vinar síns – og þannig hafi
13 Erfitt er að fullyrða um hversu víðtæk vitneskja Íslendinga um samkynhneigð var
á þessum tíma þar sem efnið hefur lítið verið rannsakað enn sem komið er. Hins
vegar er ljóst að nær aldrei var skrifað um samkynhneigð í íslensku samhengi (þ.e.
samkynhneigð á Íslandi) í íslenskum prentmiðlum fyrir 1950 og almenn opinber
umræða um málefnið var afar sjaldséð. Sjá Ásta Kristín Benediktsdóttir, „„Sjoppa
ein við Laugaveginn [...] hefur fengið orð á sig sem stefnumótsstaður kynvillinga:
Orðræða um illa kynvillinga og listamenn á sjötta áratug 20. aldar“, Svo veistu að þú
varst ekki hér, bls. 147–84. Um samkynhneigð fyrr á 20. öld, sjá Þorvaldur Krist-
insson, „Glæpurinn gegn náttúrlegu eðli: Réttvísin gegn Guðmundi Sigurjónssyni
1924“, Svo veistu að þú varst ekki hér, bls. 107–46.
14 Ásta Kristín Benediktsdóttir, „Sjoppa ein við Laugaveginn“.
15 Þorsteinn Antonsson, Þórðargleði: Þættir úr höfundarsögu Elíasar Mar, Reykjavík:
Sagnasmiðjan, 2011, bls. 98.
16 Jón Karl Helgason, „Maður dagsins, seint og um síðir“, Hugrás: Vefrit Hugvís­
indasviðs Háskóla Íslands, 16. nóvember 2012, sótt 24. mars 2017 af http://hugras.
is/2012/11/madur-dagsins-seint-og-um-sidir/.
17 Kolbrún Bergþórsdóttir, „Er ekki færibandahöfundur“, bls. 24.
KYN(NGI)MÁTTUR SKÁLDSKAPARINS