Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2017, Blaðsíða 181

180
skömmina og fordæminguna í kringum ástarsambönd kvenna en þeim eru þó
enn skorður settar.
En hver er þá munurinn á rómantískum vináttusamböndum fyrri tíma og
lesbískum ástarsamböndum nútímans? Faderman telur að hann sé minni en
margir gætu haldið. Í báðum tilvikum er um að ræða konur sem bera sterkar
tilfinningar og þrár hver til annarrar og kjósa að verja tíma saman. Kynlíf
getur verið mikil- eða lítilvægur þáttur í sambandinu, eða alls ekki til staðar.
Munurinn liggur því að mati Faderman ekki í tilfinningum kvennanna eða því
sem þær kjósa að gera saman heldur samfélaginu og möguleikum kvennanna
til að haga lífi sínu eftir eigin höfði. Hin órjúfanlegu tengsl milli rómantískrar
ástar og kynferðislegrar þrár eru tuttugustualdar fyrirbæri, bendir Faderman
á; rómantísku vináttusamböndin fyrr á tímum voru ekki endilega kynferðisleg,
þótt þau kunni að hafa verið það, en það gerir þau ekki léttvægari en lesbísk
ástarsambönd nútímans. Eftir því sem konur öðluðust aukin borgaraleg rétt-
indi á tuttugustu öld jukust möguleikar þeirra til að lifa sjálfstæðu lífi með
öðrum konum. Ef rómantísku vinkonurnar hefðu haft þann möguleika hefðu
þær nýtt sér hann, segir Faderman; þær hefðu verið lesbískir femínistar og
lesbísku femínistarnir hefðu að sama skapi verið rómantískar vinkonur hefðu
þær verið uppi á átjándu eða nítjándu öld.2
Faderman notar orð á borð við lesbíska ást, lesbíska tilveru og lesbíanisma yfir
ástir, þrár og sambönd kvenna á öllu því tímabili sem hún rannsakar. Slík hug-
takanotkun og niðurstaða Faderman um líkindi rómantísku vinkvennanna og
lesbísku femínistanna er ekki óumdeild. Á þeim rúmu þremur áratugum sem
liðnir eru frá útkomu Surpassing the Love of Men hafa miklar umræður farið
fram um aðferðafræði og nálgun í hinsegin sögu og sagnaritun, ekki síst um að
hve miklu leyti sé viðeigandi, lýsandi og fræðilega nákvæmt að varpa nútíma-
hugmyndum og -hugtökum um kyn, kynverund og kynhneigð aftur í tímann
og leitast við að skilja og lýsa fortíðinni út frá þeim. Bók Faderman var skrifuð
fyrir tíma þessara rökræðna en er oft nefnd sem dæmi um nálgun sem miðar að
sögulegri samfellu (e. continuity), þ.e. sem leitast við að varpa ljósi á samkynja
ástir og þrár sem hluta af mannlegri tilveru á ólíkum tímum. Aðrir fræðimenn
hafa fremur lagt áherslu á nálgun sem tekur tillit til sögulegs breytileika (e.
alterity), þ.e. sérkenna samfélaga og ólíkra birtingarmynda samkynja ásta milli
tímabila, og enn aðrir vilja fara bil beggja eða finna nýjar leiðir.3 Í þessu sam-
2 Sama heimild, bls. 19–20.
3 valery Traub segir að Surpassing the Love of Men hafi verið „fyrsta óbeina samfellu-
nálgunin“ á lesbíska sögu (bls. 124) og rekur í kjölfarið helstu rökræðurnar um
aðferðafræði og nálgun í lesbískri sagnaritun. Sjá „The Present Future of Lesbian
Historiography“, A Companion to Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, and Queer
Studies, ritstj. George E. Haggerty og Molly McGarry, Blackwell Publishing, 2007,
bls. 124–45.
lillian fadERMan