Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2017, Blaðsíða 192

191
verk sem fjalla með beinum hætti um lesbískt viðfangsefni, svo sem hin
heillandi og flókna sálfræðilega stúdía Stein, Q.E.D., hafa aðeins örsjaldan
brotist úr farvegi evrópsku og amerísku nálgananna. Í þessu samhengi
skiptir máli að Stein reyndi ekki einu sinni að gefa skáldsöguna út. Ef til
vill taldi hún að lesendur myndu ekki vita hvernig þeir ættu að bregðast
við bókinni, þar sem hún sýndi ekki átök persónu við eigin siðspillingu
eða hina hræðilegu uppgötvun að hún tilheyrði þriðja kyninu heldur konu
sem reynir að taka sjálfa sig í sátt sem fullorðna manneskju og kynveru í
gegnum ást sína á annarri konu.
Skáldsaga Winterson, Oranges Are Not the Only Fruit, sem er afsprengi
níunda áratugarins, slapp líka undan klisjum síns tíma og hefur að geyma
margslungna rannsókn á persónu sem hefur ekki það eina hlutverk að vera
lesbía. Áhugafólk um lesbískar bókmenntir getur glaðst yfir því að ólíkt
skáldsögu Stein þurfti verk Winterson ekki að dúsa ofan í skúffu í hálfa
öld áður en það fékk að líta dagsins ljós. Þessi tvö verk, sem skrifuð voru
með 85 ára millibili, einblína á vandamál manneskju sem er lesbía. Þau
eru byltingarkennd vegna þess að í staðinn fyrir að taka þátt í ritdeilum
síns tíma, sem sýndu lesbíuna sem fórnarlamb eða sigurvegara yfir með-
fæddum eða samfélagslegum öflum, sýna þau lesbíuna sem manneskju sem
glímir við fjölbreytt tilveruvandamál. En aðeins fá verk hafa brotist undan
þeim takmörkunum sem virðast fylgja bókmenntagreininni. Það hversu
fágæt þau eru er ef til vill ekki vandamál í augum „hinsegin“ lesanda tíunda
áratugarins sem hefur áhuga á mismun (e. difference), en aðrir lesendur
kunna að sakna fjölbreyttari lesbískra radda.
Þetta er sérstaklega gremjulegt í ljósi þess að margir af áhugaverð-
ustu kvenkyns rithöfundum sögunnar voru lesbíur eða tvíkynhneigðar
konur. Líkt og Louise Bernikow bendir á í mikilvægu safnriti sínu sem
inniheldur ljóð kvenskálda frá Englandi og Ameríku, The World Split Open,
„virðist sannleikurinn vera sá, þrátt fyrir allt sem hefur dulið hann, að
flestar [skáldkonur] hafi elskað konur, stundum samhliða því að þær elsk-
uðu karla“.34 Fæstar þessara kvenna skrifuðu þó opinskátt um lesbíur, ekki
aðeins vegna ritskoðunar og sjálfsritskoðunar heldur vegna þess að þær
vildu forðast þær takmarkanir sem fylgdu bókmenntagreininni. Margar
afbragðsgóðar sögur virðast hafa glatast. En ef til vill hafa þær þó ekki
glatast. Ef til vill hafa margir þessara höfunda falið lesbískar vísanir í verk-
34 Louise Bernikow, ritstj., The World Split Open: Four Centuries of Women Poets in
England and America, 1552–1950. New York: vintage, 1974, bls. 14–15.
HvAð ERU LESBÍSKAR BÓKMENNTIR?