Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2017, Blaðsíða 148

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2017, Blaðsíða 148
147 DAUðINN, RÉTTLÆTIð OG GUð HJÁ FORNGRIKKJUM Eigi að síður var til hugmynd um heim Hadesar. Hana má finna í Hómerskviðum og víða í eldri skáldskap, þótt uppruni hennar sé löngu horfinn. Þangað fóru sálir mannanna, psykhai, draugar og svipir. Í þessum heimi ríkti jafnræði. Allir voru jafndauðir, vart meira en skuggar sem flögr- uðu um nánast vitundarlausir. En þar sem hugmynd um framhald er til staðar, hversu veikt sem það er, þar gefst einnig færi á hugmyndinni um samhengi á milli þessa lífs og næsta. Þetta samhengi getur verið siðferði- legt. Þá fer eðli næstu vistar eftir siðferðinu í jarðvistinni. Þar kemur rétt- lætið til sögunnar, réttlæti guðs, sem fellir dóm yfir mönnum. Hugmyndir um samhengi sem þetta má einnig finna í elstu bókmenntum. Þegar grillir í þær hjá Hómer, í báðum kviðunum, en aðeins rétt grillir. Hugmyndir sem vísa til tengslanna á milli heimanna tveggja eru af tvennum ólíkum toga, sem síðar tvinnast saman og styrkja hvor annan. Hér birtast ólíkar hugmyndir um hlutverk handanlífsins. Í stuttu máli er munurinn þessi: Annars vegar er að finna hugmynd um refsingu sem endurgjald eftir dauðann – um þjáningu þeirra sem hafa breytt illa í lif- anda lífi, verið ranglátir og guðlausir. Hins vegar er að finna loforð um verðlaun eftir dauðann – hamingju handa þeim sem hafa breytt af réttlæti og guðrækni.2 Báðar hugmyndirnar tjá vinnulag hins guðdómlega rétt- lætis. En þó að hugmyndirnar um refsingu sem endurgjald og verðlaun fari oft saman, og stöðugt meira eftir því sem fram líða stundir, þá eru þær ekki óaðskiljanlegt par, hvorki hugtakalega né sögulega. verðlaun og refsing eru tvennt ólíkt. Þó að réttlætið geti refsað illmenninu með þján- ingu, þá fylgir ekki að réttlætið verðlauni góðmennið með hamingju. Það er hægt að hafa hugmyndina um handanrefsingu mannsins, endurgjald fyrir afbrot, án þess að hafa hugmyndina um handanhamingju mannsins. Þannig finnum við hjá Hómer óljósa hugmynd um handanrefsingu sem endurgjald fyrir meinsæri og gríðarmikla glæpi. En við finnum ekki hug- myndina um verðlaun fyrir hina réttlátu, þó að við finnum reyndar hug- mynd um Ódáinsvelli – Elyseion – handa kónginum Menelási, en aðeins vegna tengsla hans við Seif, ekki vegna réttlætis hans. við höfum samt sem áður réttlætistengingu – mjög óljósa – milli jarðar og handanheims í formi refsingar. 2 Þessi greinarmunur er sjaldnast gerður ljós, þótt fræðimenn geri iðulega ráð fyrir honum. Sjá þó T.J. Saunders, Plato’s Penal Code: Tradition, Controversy, and Reform in Greek Penology, Oxford: Clarendon Press, 1991, bls. 58–60; L. Albinus, The House of Hades: Studies in Ancient Greek Eschatology, Árósum: Aarhus University Press, 2000, bls. 17.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200

x

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar
https://timarit.is/publication/1098

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.