Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2017, Blaðsíða 120

119
ára til 65 ára og þær beðnar um að ræða upplifun sína af lestri skáldsög-
unnar Frá ljósi til ljóss eftir vigdísi Grímsdóttur.5 Konurnar þekktust ekki
fyrir en eiga það sameiginlegt að lesa mikið sér til skemmtunar. Þótt hóp-
urinn hafi verið fámennur var það frekar kostur en ókostur því konurnar
höfðu fyrir vikið mikið rými til að tjá sig.
Markmiðið með rannsókninni var fyrst og fremst að fá innsýn í hvernig
lesendur bregðast tilfinningalega við heilli skáldsögu, hvernig þeir meta
eigin tilfinningar, hvort þeir finni til samlíðunar og/eða hafi samúð eða
samkennd með persónum og/eða aðstæðum.6 vert er að nefna að í eig-
indlegum rannsóknum eru fáir þátttakendur og er tilgangurinn því ekki
að alhæfa niðurstöður frá úrtaki yfir á þýði, eins og í megindlegum rann-
sóknum, heldur að öðlast nákvæmari skilning á persónulegri reynslu fólks
og læra af henni.7 Af þeim sökum liggur það í augum uppi að þátttakendur
5 Í hópviðtölum er eins og nafnið bendir til tekið viðtal við hóp af fólki – einatt fjóra
til tólf – og það beðið um að ræða ákveðið viðfangsefni undir stjórn rannsakanda
sem ákvarðar stefnu umræðnanna. Markmiðið með rýnihópum er meðal annars
að skilja og öðlast innsýn í hvernig einstaklingar geta upplifað vissar aðstæður
eða viðburði, hvað sé líkt með reynslu þeirra og hvað ólíkt. Hópviðtöl eiga það
sameiginlegt með einstaklingsviðtölum að niðurstöður þeirra eru í formi eigind-
legra gagna; en innsýnin í skoðanir fólks er þó ólík. Meðal kosta rýnihópa er að
miklar upplýsingar fást frá fleiri en einum á skömmum tíma, rannsakandi fær að
heyra raunverulegar frásagnir fólks og þátttakendur hafa frelsi til að tjá sig og geta
fundið fyrir öryggistilfinningu sem fylgir því að tilheyra hópi. Gallar rýnihópa eru
meðal annars þeir að einstaklingar í hópnum geta haft áhrif á skoðanir hvers ann-
ars, þátttakendur tala mismikið, umræðan kann að verða einsleit og samantekt og
túlkun niðurstaðna getur orðið flókin. Sjá Sóley S. Bender, „Rýnihópar“, Handbók
í aðferðafræði rannsóknum í heilbrigðisvísindum, ritstj. Sigríður Halldórsdóttir og
Kristján Kristjánsson, Akureyri: Háskólinn á Akureyri, 2003, bls. 85–99, hér bls.
85, 90–91 og 95–97.
6 Mikilvægt er að greina á milli hugtakanna ,samlíðan‘ (e. empathy), ,samúð‘ (e.
sympathy) og ,samkennd‘ (e. compassion). Í stuttu máli felst samlíðan í „að finna til
þess sem aðrir finna“ (92), samúð er „að finna til þegar öðrum líður illa eða þeir
eiga bágt“ (101) en samkennd er þegar „einstaklingur upplifir ekki sömu líðan og
annar heldur finnur svo til með honum og lætur sér svo annt um hann að hann vill
gera sitt til að breyta líðan hans“ (103). Nánar má fræðast um muninn á þessum
hugtökum og fleirum í Bergljót Soffía Kristjánsdóttir og Guðrún Steinþórsdóttir,
„„samkennd er … stundum kölluð samlíðun“: um þýðingar á ýmsum erlendum
fræðiorðum“, Skírnir 1/2016, bls. 91–111.
7 vert er að skilgreina hugtökin þýði (e. population) og úrtak (e. sample). Þýði er
„nákvæmlega skilgreindur hópur einstaklinga, fyrirbæra eða atriða sem gefur til
kynna allt það mengi staka sem áhugi er á að öðlast upplýsingar eða alhæfa um. Í
langflestum tilfellum er ekki raunhæft að athuga allt þýðið og því látið nægja að
afla upplýsinga um úrtak úr því“ (81). Sem dæmi um þýði mætti til dæmis nefna
íslensku þjóðina. „Úrtak er tiltölulega lítill hópur einstaklinga eða atriða sem er
„EINS OG ÆvINTÝRI“