Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Page 28

J ó n Yn g v i J ó h a n n s s o n
28 TMM 2009 · 1
Led Zeppelin eða Alfreð Clausen?
Að lesa Dimmar rósir Ólafs Gunnarssonar er svolítið eins og að hitta
aftur fyrir gamlan vin. Sá heimur sem lesandinn gengur inn í er kunn-
uglegur úr stórvirki Ólafs, þríleiknum Tröllakirkju (1992), Blóðakri
(1996) og Vetrarferðinni (1999). Sagan gerist í Reykjavík á árunum
1969–71 og gæti sem best verið fjórða bókin í þeim bálki. Rétt eins og í
þríleiknum eru persónurnar stórar í sniðum og standa í stórræðum,
meðal annars í viðskiptum og braski. Eins og í Blóðakri og Vetrarferð-
inni er lýst örlögum tveggja fjölskyldna, annarrar efnaðrar og umsvifa-
mikillar, hinnar af miðstétt. Annars vegar er dýralæknirinn Júlía, börn
hennar og Auðunn faðir hennar, hins vegar heildsalinn Haraldur, eig-
inkona hans leikkonan Brynhildur og dætur þeirra. Rétt eins og í
Tröllakirkju er það nauðgun unglings sem er kjarni sögunnar, það sem
kemur atburðarásinni af stað og stillir persónunum upp andspænis erf-
iðu vali, siðferðilegum vanda og jafnvel trúarlegum.
Tónleikar Led Zeppelin í Laugardalshöll árið 1970 eru eins og öxull
sem sagan snýst öll um, enda dunar rokktónlist undir sögunni, bæði
Zeppelin og annarra. Örlög fjölskyldnanna tveggja fléttast saman á
óvæntan hátt. Unglingsdóttur Júlíu, Ásthildi, er nauðgað og hún þarf í
að glíma við dæmigerð eftirköst, skömm, þöggun og sjálfsásökun. Rétt
eins og nauðgun Þórarins í Tröllakirkju setur árásin líf allrar fjölskyld-
unnar í uppnám. Sjálfseyðingarhvöt stúlkunnar brýst að lokum út í
örvæntingarfullu ofbeldi þegar hún ræðst að Hörpu, dóttur Haraldar
fyrir utan eftirpartí eftir tónleika Zeppelin. Í kjölfarið leiðist hún út í
óreglu og endar sem vændiskona í Kaupmannahöfn. Þessi saga er hjarta-
skerandi en nokkuð melódramatísk og ekki alltaf sálfræðilega sannfær-
andi. Það sem á hinn bóginn er mjög áhugavert er glíman sem fer fram
í huga afa stúlkunnar, bifvélavirkjans og kraftlyftingamannsins Auð-
uns. Sálarlíf hans er þanið til hins ýtrasta og niðurstaðan er óvænt. Líkt
og arkitektinn Sigurbjörn í Tröllakirkju endar hann á því að taka rétt-
lætið í eigin hendur. En ólíkt Sigurbirni tekst honum ætlunarverk sitt og
hér kemur nokkuð sem ég verð að viðurkenna að kom mér stórkostlega
á óvart: Ég get ekki lesið söguna á annan hátt en þann að hefndin
heppnist, sé sú lausn sem persónurnar hafa farið á mis við, þótt hún
komi of seint fyrir Ásthildi. Ólíkt persónum í fyrri verkum Ólafs felst
lausn Auðuns ekki í fyrirgefningu eða þolgæði heldur þvert á móti í
athöfn, ofbeldi sem svar við ofbeldi, auga fyrir auga og tönn fyrir tönn.
Það er eins og öll spennan í sögunni falli saman, hún springur inn og
lesandinn situr eftir agndofa og spyr sig hvað hafi orðið af þeim trúar-
TMM_1_2009.indd 28 2/11/09 11:27:26 AM