Læknaneminn - 01.04.1994, Blaðsíða 32

í öðru lagi virðist cadherín tjáning vera nauðsynleg
fyrir eðlilega hegðun og vöxt þekjufruma. Eðlilegar
frumur í þekjuvef lifa og vaxa í samfélagi við
nágrannaþekjufrumur og virða þær reglur sem þar
ríkja. Ein reglan segir að svokölluð “snertibæling”
(contact inhibition) ríki milli frumanna og er hún
nauðsynleg bæði fyrir einsleitan og eðlilegan vöxt
þekjuvefsins. Þar virðast cadherín skipta miklu máli
því þau stuðla að nánum og sterkum tengslum milli
þekjufrumanna. Illkynja frumur, sem tjá almennt
minna cadherin en eðlilegar frumur, hegða sér
afbrigðilega í samfélagi við aðrar frumur og
óstjómlegar skiptingar einkenna m.a. vöxt þeirra
(16). Þessi vitneskja eykur á sannleiksgildi þeirrar
tilgátu sem segir að minnkuð cadherín tjáning auki
líkur á æxlismyndun (8).
I þriðja lagi gegna cadherin mikilvægu hlutverki
til að þekjufrumur viðhaldi útliti sínu (13). Þannig
hafa rannsóknir á E-cadheríni sýnt að samfara
minnkaðri tjáningu þeirra sjást útlitsbreytingar hjá
þekjufrumunum; þær verða “invasívar” í stað
“epitheloid”, þ.e. þær missa þekjufrumueiginleika
sína og sýna ífarandi vaxtareiginleika líkt og illkynja
krabbameinsfrumur (6). í tengslum við þessar
niðurstöður hefurþeirri kenningu verið varpað fram að
minnkuð tjáning E-cadherína gegni mikilvægu
hlutverkiviðmyndunmeinvarpa(17). Að svokomnu
máli beinast augu vísindamanna aðallega að E-
cadheríni í þessu sambandi en önnur cadherín hafa
ekki sýnt eins mikla fylgni í þessa veru.
CADHERÍN í FÓSTURÞRÓUN
Langt er síðan að tekið var eftir því að ilikynja
frumur hegða sér á margan hátt líkt og frumur á
fósturskeiði. Oftertalað um að illkynja frumur séu
illaþroskaðar (undifferentiated) ogerhérumaugljósa
skírskotun til “bemsku “ þeirra að ræða. Að tala um
að illkynj a frumur “gangi í barndóm” á því oft á tíðum
velvið(16).
Nú vaknar sú spurning hvernig tjáning á
cadherínum hjá frumum á fósturstig er, samanborið
við tjáningu þess hjá illkynja frumum?
Vitað er að fósturfrumur tjá mismunandi gerðir
cadherína, sem gegna mikilvægu hlutverki við þróun
og sérhæfingu frumanna í starfhæfa líkamsvefi (18).
I þessari sérhæfíngu geta fósturfrumumar breytt
cadherín tjáningunni með eftirfarandi hætti:
A) Fósturfruman tjáir mismunandi gerðir
cadherín tjáningu ífósturþróunfrumliða (somites)
og fósturmænu (neural tube). Sýnt hefur verið
fram á þennan breytileika í hænsnafóstrum og
músafóstrum (19).
26
LÆKNANEMINN 1 1994 47. árg.