Læknaneminn - 01.04.1994, Blaðsíða 132

heppileg dýramódel fyrir rannsóknir á æðakölkun
manna. Önnur tilraun sem vert er að nefna tengist
endurstíflun kransæða eftir blásningu æða. Astæðan
fyrir endurstíflun er talin vera ijölgun og flutningar
sléttra frumna í æðaveggnum. Reynt hefur verið að
draga úr tíðni á endurtekinni stíflu í hálsslagæðum
músa eftir blásningu með því að setja upp stent sem
gefur frá sér antisense ólígónúkleotíð fyrir c-myb
genið. En c-ntyb genið virðist tengjast fjölgun og
flutningi sléttra fruma í æðaveggnum (33).
A ðrir sjúkdómar
Parkinson's sjúkdómur. Ekki er ennþá þekkt
hvað veldur parkinsonismus og meðferð hefur falist
fyrst og fremst í lyfjagjöf. Tilraunirhafa verið gerðar
þar sem dópamín framleiðandi frumur hafa verið
græddar í heila Parkinsonsjúkl inga. Reynt hefur verið
að nota frumur frá fóstrum, en það hefur sýnt sig að
aðeins um 5-10% frumnanna hefur lifað af ígræðsluna.
Talið er að það þurfi því miðheila frumur frá um 10-15
fóstrum til að dópamín nái nægilegri þéttni í heilavef
(striae) eins Parkinson sjúklings. Því er verið að leita
annarra leiða í meðferð. Genalækningar hafa gefið
nýja von í baráttunni. Þekkt er að ensímið týrósín
hýdroxýlasi (TH) brýtur niður týrósín í L-DOPA og
L-DOPA verður að dópamín með hjálp decarboxylase.
Reynt hefur verið að setja genið fyrir týrósín
hýdroxýlasi í frumur og græða þær í tilraunadýr.
Hingað til hefur dópamín framleiðslan dalað fljótlega
eftir ígræðslu, en nýlega birtust í Nature niðurstöður
rannsóknar þar sem náðist að fá háaþéttni af dópamíni
í að minnst kosti 6 mánuði með því að innleiða TH
genið í vöðvafrumur, sem voru síðan ígræddar í
heilavef. Hafa því vaknað vonir um að hægt verði að
nota svipaða aðferó ámenn (34).
Alnæmi. Leitin að meðferð við alnæmi ætlarengan
endi að taka. Lyfm zídóvúdín og ddl hafa verið notuð
i nokkur ár. Þau hefta fjölgun alnæmisveirunnar
(human immunodeficiency virus, HIV), en aðeins
tímabundið aðþví er virðist. Ástæðan fyrir því ertalin
vera tíðar stökkbreytingar 1 erfðamengi veirunnar
sem stuðla að myndun ónænris gegn lyíjunum. Ymsar
ónæmisfræðilegar aðferðir hafa einnig verið reyndar,
en eru ekki komnar á það stig að hægt sé að nota þær.
Genalækningar hafa nú haslað sér völl í baráttunni
gegnalnæmisveirunni (35).Fjölmargaraðferðirhafa
verið hannaðar til að uppræta HIV sýkingu og hafa
flestar þeirra tengst hömlun á losun eða framleiðslu
veirunnar. Nýlega birtust niðurstöður tilraunar þar
sem náðist að bæla framleiðslu alnæmisveirunnar um
99% í meira en 14 mánuði (36). Varnotast við RNA
tálbeitu og ríbózým. Þekkt er að tat próteinið tengist
sérhæft stýrisvæði í RNA alnæmisveirunnar (Tat
activation response element, TAR). Retroveira með
gen fyrir 50 óvirkum eintökum af TAR og einnig með
gen fyrir ríbózým sem sker HIV genið á gag svæði var
sett á frumurækt með HIV sýktum frumum. TAR
tálbeiturnarveittuTARsvæði alnæmisveirunnarþað
mikla samkeppni um tat próteinið að mjög lítið var
framleitt af alnæmisveirunni. Ríbózým genið jók en
frekar á bælinguna. Önnur rannsókn birtist nýlega
þar sem notast var við gallað CD4 gen sem hefti losun
HIV úr frumum (37). CD4 genið var hannað þannig
að það losnaði aldrei úr frymisnetinu (endoplasmic
reticulum). Við þetta varð myndun HIV í
frumurækti nni engi n og á 2 mánuðum hurfu allar HIV
myndandi frumur.
Þekkt er að tjáningu HlV-gena er stjórnað af mjög
sérhæfðum próteinum (tat og rev) og hafa sömu prótein
verið notuð til að stjórna tjáningu ýmissa
sjálfsmorðsgena, meðal þeirra er gen fyrir diphteria
toxin A. Með þessari aðferð ertryggtaðífumudrepandi
prótein eru aðeins framleidd í frumum sem eru sýktar
meðHIV (38).
Nýlega fékkst leyfi 1 Bandaríkjunum fyrirtveimur
fasa I tilraunum á alnæmissjúklingum (39). Annars
vegar er ætlunin að gefa 4-6 sjúklingum eigin CD4 T-
eitilfrumur þar sem innleitt hefur verið gen fyrir
ríbózým sem klippir RNA alnæmisveiruna við 5'
endann. Hins vegar er önnur rannsókn þar sem notast
verður við T-eltilfrumur sem drepa sértækt HIV-
sýktar frumur. Ætlunin er að rækta frumurnar upp í
miklu magni og gefa þær alnæmis sjúklingum. Áður
en þær verða gefnar sjúklingunum verður innleitt í
þær gen fyrir thýmídín kínasa þannig að hægt sé að
drepa þær með gancýklóvír ef meðferðin reynist
sjúklingunum oferfið (39).
Fjölbreytileiki mögulegra aðferðaviðupprætingu
á alnæmisveirunni ermikill og eykst að öllum líkindum
eftir því sem þekking okkar á lífferli veirunnar verður
meiri.
ÖRYGGI
Við þróun á nýj um meðferðarmöguleika þarf alltaf
122
LÆKNANEMINN 1 1994 47. árg.