Læknaneminn - 01.04.1994, Side 63

Tafla 16. Ábendingar fyrir lyfjagjöf undir húð
ABENDINGAR:
Miklir verkir sem ekki láta undan venjulegri lyfjagjöf.
Stoöug velgja og/eöa uppköst.
Aörar leiöir lokaöar (t.d. kyngingarörðugleikar og garnalokun).
Manneskjan of máttfarin til þess að taka lyf á annan hátt.
Miklar sveiflur 1 aukaverkunum (uppköstum, syfju o.s.frv.).
Lélegt frásog (langvarandi niðurgangur; sjaldgæft).
AÐFERÐ
Veljiö staö (td. ofanvið brjóst eða á kviðvegg).
Þvoiö með sótthreinsandi.
Stingiö nálinni inn og festið með dauðhreinsuðum plástri (t.d. "OP-
Sitetb" fyrst og síðan "MEFIXT”" yfir).
Sprautiö hyaluronidasa (“'WYDASE™”) í nálina, 0,5 ml annan hvern
dag til þess að draga úr bandvefsmyndun á staðnum og þar með
truflun á frásogi. Sumir sleppa bessum bætti en skinta þeim mun
oftar um nál.
Nálin setur setiö í sama stað 1-2 vikur ef ensin bólsa sést á staönum
miðtaugakerfí komið í ljós svo
sem titringur í vörum og krampar
í andliti, blóðþrýstingsfall og
hj arts 1 áttartruflani r.
Klónidín (43, 44), sem er
"alfa-2-adrenergur agonisti",
hefur líka verið gefið í
hryggjarlegg sem verkjalyf.
Notkun þess hefur aukist á
undanförnum árum þótt það hafí
lítið verið notað hérá landi hingað
til. Þrátt fyrir þetta eru læknar
ekki sammála um ágæti lyfsins,
enda enn óljóst hvernig það
verkar, auk þess sem verkunin er
bæði umdeildogfremursíðkomin.
SÁLRÆNIR OG
FÉLAGSLEGIR
ÞÆTTIR VERKJA
1 E.: “subcutanous needle” eða "sc-butterfly”
nægir það oft ekki eitt sér og þá þarf að bæta við
búpívakaíngjöfum. Hiáverkanir (40) eru velgja og
uppköst, kláði (40%), þvagteppa, blóðþrýstingsfall
og öndunarhemlun (4%). Kláði og öndunarhemlun
eru sjaldgæfar hjáverkanir hjá einstaklingum sem
eru á morfíni um munn eða undir húð þegar gripið er
til leggsins.
3. Verkir í huki og fótleggjum þegar aðrar
aðferðir hafa ekki nœgt
Sem dæmi má nefna deyjandi sjúklinga með sjúk
fótbrot eða sjúkl inga með slæma æxlisverki af öðrum
toga í baki eða útlimum. Þá er gefíð í legginn
búpívakaín (41, 42) í föstum skömmtum eða sem
sídreypi um pumpu. Háir skammtar valda dofa og
máttleysi/lömun en sem betur fer er oftast unnt að ná
góðurn árangri án þess að gefa skammta sem hafa í för
með sér slíkar aukaverkanir. Venjulega er notað
búpívakaín 0.5% (Marcain®) 5-30 mg á klukkustund
í sídreypi. Helstu hjáverkanir eru blóðþrýstingsfall
vegna blokks í semjukerfínu (kemur venjulega innan
15-20 mínútna frá því að gjöf hefst; sjaldgæft við
ofangreinda skammta). Við háa skammta: dofi, lömun
og þvagteppa. Ef lyfínu er (fyrir mistök) dælt í
epidural bláæð geta alvarlegar aukaverkanir á
Eins og að framan greinir hafa
sálrænir og félagslegir þættir
veruleg eða mikil áhrif á verki fólks með langvinna
verki (45). Erfitt getur reynst að greina þessa þætti frá
líkamlegum þáttum en þeim mun mikilvægara er að
hafa þá í huga því annars er hætt við að lítið tillit sé
tekið til þeirra(46). Enn og aftur getur skipt sköpum
í verkjameðferð að líta á manneskjuna og aðstandendur
hennar sem heild í eigin umhverfí enda má ætla að
þannig fáist réttust mynd af verkjunum og þar með
aukast líkur á því að unnt sé að lina þá. Ofangreindum
þáttum og hvernig þeir fléttast inn í hina klínísku
mynd verður e.t.v. best lýst með dálítilli dæmisögu.
Dœmisaga
Anna var 43 ára kennari, fráskilin tveggja barna
móðir Páls sem var níu ára og Hildar sem var ellefu
ára. Anna byrjaði að reykja í lok gagnfræðaskólans og
var nú komin með stórfrumukrabbamein í vinstra
lungað og meinvörp í eitla og bein. Hún hafði leitað ti I
lækna nokkrum sinnum síðustu átta mánuði vegna
versnandi bakverkja en sjúkdómurinn greindist loks
eftir að tekin var röntgenmynd af bakinu. Eftir að
Önnu hafði verið greint frá sjúkdómnum, versnaði
verkurinn mjög og var hún því lögð inn á sjúkrahús.
Þrátt fyrir morfíntöflur og indómetasín versnuðu
verkirnir og var þess vegna brugðið á það ráð að gefa
LÆKNANEMINN 1 1994 47. árg.
57