Viðar - 01.01.1937, Page 158

156
FYRIRLESTUR
[Viðar
öðru en því, sem er. Það reynist jafnómögulegt eins og *
það reyndist hinum sæla Munchausen að lyfta sjálfum
sér á loft á hárfléttunni sinni.
Hinn nýi tími hefir rifið í sundur þær siðgæðishugsjón-
ir, sem menning okkar, þegar allt kemur til alls, hvílir á.
Þessi niðurrifsstefna kom fram eins og nokkurskonar
frelsisbarátta á móti gömlum kennisetningum og hleypi-
dómum.
Strindberg segir: „Hér er rifið niður til þess að fá ljós
og loft. Er það ekki nóg?“ Það hefur sannarlega verið rif-
ið niður. Við erum komin alla leið að undirstöðunni. Og
nú fyrst finnum við, hvers kyns er. Við höfum fengið ljós
og loft en okkur vantar þak yfir höfuðið. Ef til vill skilj-
um við það fyrst nú, hvað kristindómurinn hefur verið
okkur, þegar í alvöru er spurt um það, hvort hann eigi
rétt á sér eða ekki.
Þessi spurning hefur aldrei komið fram í fullri alvöru
fyrr en nú. Það er fyrst og fremst unga kynslóðin, undir
handleiðslu okkar, hinna eldri, sem á að svara spurning-
unni.
Rithöfundarnir, sem ég nefndi áðan, héldu, að þeir
hefðu losað sig undan áhrifum kristindómsins. í raun og
veru var það aðeins á yfirborðinu. Hingað til hefur öli
andleg barátta í Vestur-Evrópu verið háð innan hinnar
kristnu menningar. Nú sjáum við aftur á móti, hvernig
ný trúarbrögð skjóta upp höfðinu í skarpri andstöðu við
kristindóminn. Kommúnisminn, nazisminn og facisminn
eru allt veraldleg trúarbrögð, sem hafa gert stéttina, kyn-
stofninn eða þjóðskipulagið að æðstu verðmætum lífsins.
Fullnaðarsigur þessara trúarbragða byggist á því, að hug-
tök kristindómsins séu rifin upp með rótum. Takist það,
mun það valda algerðu hruni vestrænnar menningar. Hún
hefur, þrátt fyrir allt, verið að ýmsu leyti sameiginleg.
Það sjást þegar merki þess, að svo er ekki lengur. Það er
ekki lengur til neitt sameiginlegt merki, sem Vestur-
Evrópuþjóðirnar geta fylkt sér um.