Viðar - 01.01.1937, Síða 161
Viðar]
FYRIRLESTUR
159
Bak við öfgarnar eða pólitíska sértrúarstefnu unglingsins,
eða öllu heldur í öfgunum, kemur oft fram tárhrein hug-
sjón, hugrekki og fórnarlund. Það er af þessum toga
spunnið, að ungir menn héðan úr Svíþjóð hafa fallið við
hlið skoðanabræðra sinna í borgarastyrjöldinni suður á
Spáni. Það getur enginn neitað því, að það er gott efni í
þessum unglingum. Það er eðli æskunnar nú, að krefjast
alls eða einskis, alveg eins og Brandur gerir í leikriti
Ibsens. En þessi æska getur líka gefið allt. Vissulega
þarfnast heimurinn slíkra einstaklinga. Látið þetta unga
fólk komast að í þjóðfélaginu. Haldið því ekki utan við.
Gefið því kost á að vera með í að byggja og skapa ný
verðmæti. Látið það taka á sig ábyrgð. Þá mun hrifning
þess og hugsjón blómgast og göfgast í skapandi vinnu en
ekki visna upp í draumórum.
Það eru til tvennskonar frumstæðar lífsvenjur. í fyrsta
lagi á afskekktum svæðum, vegna þess, að menningin
hefur ekki náð þangað og í öðru lagi hinar frumstæðu
lífsvenjur stórborganna. Og það er miklu alvarlegra um-
hugsunarefni.
Áhrif stórborganna á einstaklingana verða svo sterk,
að þeir tína sjálfum sér. Hraðinn og gauragangurinn er
svo mikill, að maðurinn kemst úr jafnvægi. Hann hefur
engan tíma til að hugsa sjálfstætt og lendir að lókum í
klónum á þeim, sem hæst gala, hrífst með straumnum.
Eftir minni reynslu eru unglingarnir, sem koma frá
menningarhverfum þarna mitt á milli, iðnaðarbæjunum og
þéttbyggðum sveitum langbezt búnir undir nám og lífs-
baráttu.
Hinsvegar er það ljóst, að stórborgirnar eru einn liður-
inn í tækni nútímans. Þeim verður ekki útrýmt. En það
er ljóst, að hér, eins og á svo mörgum öðrum sviðum,
hefur ekki verið unnið nóg að því að ala einstaklingana
þannig upp, að þeir þoli það umhverfi, sem þeirra eigin
tækni hefur skapað, án þess að bíða tjón á sálu sinni.
Það er á fullum rökum byggt að tala um vöntun á líís-