Viðar - 01.01.1937, Síða 164

[Viðar
Æska og menning.
Eftir Guömund Gíslason.
Um aldamótin 1800 áttu íslendingar aðeins einn skóla,
að Bessastöðum, mjög lélegan að öllum ytri aðbúnaði. I
þessum skóla voru fáir nemendur og aðeins þeir, sem
ætluðu sér að verða embættismenn. Um aðra skóla-
menntun var því ekki að ræða hérlendis. Þeir, sem urðu
bændur eða sjómenn, — og þeir voru þá, eins og nú, lang-
flestir — áttu þess engan kost að afla sér almennrar
skólamenntunar.
Skólastarfið á Bessastöðum var fyrir margra hluta
sakir mjög merkilegt. Frá skólanum komu ungir menn
með nýjar hugsjónir og ný sjónarmið, mikla löngun til
að afla sér meiri þekkingar og nota hana til viðreisnar
landinu. Ást hinna ungu Bessastaðamanna á landi og
þjóð var hrein og einlæg. Allir vildu þeir vera Islend-
ingar. Það var í raun og veru upphaf og endir trúarjátn-
ingar þeirra. Nemendur Bessastaðaskóla, þeir, sem gert
hafa garðinn frægastan, voru ekki þurrir, innilokaðir
fræðimenn, heldur hugsandi, starfandi menn með log-
heitar hugsjónir og óbilandi áhuga, hver á sínu sviði,
fyrir viðreisn lands og lýðs. Það fór ný alda um bæ og
byggð út frá nemendum Bessastaðaskóla.
Að sjálfsögðu eru margar ástæður fyrir því, að þessum
skóla tókst að hjálpa nemendum sínum svo vel á veg,
vekja þá til slíks manndóms, sem einkenndi þá. Var það
að þakka gáfum og þreki nemendanna sjálfra, lærdómi og'
kennsluhæfileikum kennaranná og kynningu nýrra er-
lendra menningarstrauma. En fleira kom til greina. Eg er
ekki viss um, að t. d. Sveinbjörn Egilsson hafi verið mikið
lærðari maður, heldur en sumir fyrirrennarar hans í