Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1896, Page 20
20
öll klaustur og eignir þeirra á íslandi og seldi á leigu,
en ljet taka gripi kirkna og klaustra, sem náð varð,
og flytja til Daumerkur. Árið 1556 tók hann dóms-
vald í kirkjumálum af klerkum, en af biskupum tí-
undir og sakeyri þann, er þeir höfðu haft í katólsk-
um sið. Afskipti konungs þessa af siðbótinni hjer
á landi komu því hvað mest fram í því, að svipta
klerkastjettina eða katólsku kirkjuna í heild sinni
fje og völdum. Hið helzta, er hann gjörði landinu
til gagnsmuna, var það, að hann ljet höfuðsmanninn
Pál Hvitfcld stofna tvo latínuskóla 1552, annan í
Skálholti en hinn á Hólum. Þó var eigi fje lagt úr
konungssjóði til skólanna, heldur skyldu biskupar
kosta skólakennara og lærisveina af stólseignunum,
er biskupar hjeldu nú sem einskonar ljeni af kon-
ungi.
Fyrir norðan land varð Ólafur Hjaltason, er
flúið hafði á konungsfund fyrir Jóni Arasyni, biskup
að Hólum (1552—1569). Eugi var hann skörungur
nje lærdómsmaður, en konungi hinn auðsveipasti,
og ljet sjer hughaldíð að efla siðbótina. Marteinn
biskup í Skálholti Ijet af biskupsdómi 1556. Honum
ofbauð yfirgangur og ásælni siðbótarmanna, sem
hann í engu gat við ráðið, enda var hann of vand-
aður og spaklátur til að vera Dönum svo undirtyllu-
samur, sem vera þurfti á þeim tímum. Eptir hann
varð Gísli prestur Jónsson í Selárdal biskup í Skál-
holti (1558—1587). Kom hann sjer jafnan vel við
höfuðsmann og konung og all-áhugasamur var hann
um það, að grundvalla kenningu siðbótarinnar i huga
og hjörtum landsmanna.
2. Friðrík II.
Eptir Kristján kom til ríkis sonur hans Friðrik