Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1896, Side 45

46
væru betur að sjer, er bæði voru ungir og óreynd-
ir, fátækir og vinum horfnir, gátu komið til leiðar
við þverlyndi og fáfræði almennings.
Eptir prjedikun var prestum boðið aðlesafræð-
in tyrir söfnuði sínum, og útskýra þau; en hætt er
við, að sú útskýring hafi eigi ætíð verið mjög rök-
samleg. Þetta mun og opt hafa verið vanrækt, að
minnsta kosti þangað til konungur lagði við em-
bættismÍBSi, ef því væri ekki hlýtt. Biskupar buðu
og prestum að húsvitja og yfirheyra fólk rækilega
á heimilunum í guðsorði, en forðast skyldu þeir að
taka þá til altaris, sem gjörsamlega væru þekking-
arlausir. Þá en prestar skirðu börn, eða þjónustuðu
sjúka raenn, skyldi allt heimilisfólkið vera þar við-
statt, sjer til fræðslu i guðsorði og uppbyggingar.
Þó grundvöliur trúarinnar væri hinn sami á
seinni hluta 16. aldarinnar hjer á landi sem á þess-
um timum, þá var kenningarmátinn allur annar en
nú á dögum, og þarf ekki annað en lita í guðsorða-
bækur þær, er Guðbr. biskup gaf út, til að sannfær-
ast um þetta. Þá var áherzlan lögð mest á rjettlæti
guðs og eilifa glötun, og píslir helvitis útmálaðar á
þann hátt, sem nú mundi þykja ofboðslegt. Guð-
fræðingum þeirra tima verður og mjög títt talað um
hina óskaplegu syndaeymd mannkynsins, og spill-
ingu og vonzku heimsins. Auðvitað er guðs náð og
kærleiki einnig boðuð, en miklu minna virðist bera
á þessum eiginlegleikum haus en rjettlætinu og
strangleikanum.
Tíminn þá er tími lögmáls og hegningar. Lífið
og tilveran voru dimm og döpur, því kenningu kær-
leikans og miskunnarinnar er of mjög í skugga
haldið. Guðbrandur segir, að prestarnir eigi að
»kenna og prjedika, straffa, áminna og hóta«, en á