Andvari - 01.01.1972, Side 50

48
JÓN GÍSLASON
ANDVAIU
að tæma íþróttaleikvangana að ungmennum og einnig um að leitast við að
sannfæra piltana um, að eftirsóknarverðara væri að öðlast lipra tungu en
hraustan líkama, gera úr þeim náföla, stofulærða kyrrsetumenn, sem ekkert
gætu annað en romsað úr sér einhverju óskiljanlegu bulli.
Eins og áður hefur verið drepið á, fór íþróttákennsla fram annars vegar í
■palaistra, þ. e. litlu svæði, sem umgirt var háum vegg, hins vegar í gymnasion,
stórri íþróttamiðstöð.
Orðið palaistra er dregið af pale, sem iþýðir „glíina". Gymnasion var mikið
mannvirki. Er orðið dregið af lo. gymnos, sem þýðir „nakinn“. Slík stofnun
hafði innan sinna vébanda1 oft og einatt marga íþróttavelli ásamt öllum tækjum,
sem nota þurfti við kennslu eða æfingar. Umliverfis þessi íþróttasvæði voru
ýmsar byggingar til margvíslegra áfnota fyrir menn á öllum aldri, sem íþróttir
iðkuðu þar daglega. Það var því bæði mikið fyrirtæki og dýrt að reisa slíkt
gymnasion. Má bezt marka það af því, að í stórborg eins og Aþenu voru þau
aðeins þrjú á 4. öld f. Kr. b.
PaJaistra var hins vegar ódýr. Þar var aðeins um lítið, áfgirt íþróttasvæði að
ræða, enda voru slíkir leikvangar í hverju þorpi og jáfnvel við einstök íbúðarhús.
Gymnasion var hins vegar opinber stöfnun, sem allir borgarar höfðu aðgang að,
enda var þar oftast nær margmenni, bæði að æfingum og til að horfa á aðra.
Mátti svo að orði kveða, að íþróttamiðstöðvar þessar væru jafnframt helztu
samkomustaðir borgarbúa allan ársins hring. Þar fluttu sófistarnir fyrirlestra í
stórum áheyrendasölum, og heimspekingar kenndu þar í skuggsælum görðum.
Hins vegar var gymnasion óhentugt til að kenna í yngstu drengjunum. Þeim
var kennt á einhverjum smávelli, þ. e. palaistra.
Kennari sá, sem kenndi drengjunum íþróttir í palaistra, nefndist paidotribes,
þ. e. „drengjanuddari". Hlýtur nafnið að vera af því dregið, að mikið hafi
kveðið að nuddi í sambandi við íþróttakennslu. Nuddað var bæði úr olíu og
ýmiss konar dufti. „Drengjanuddari" varð að háfa talsverða þekkingu til að bera,
ef hann átti að vera starfi sínu vaxinn, enda er hann í rituðum heimildum óft
nefndur í sömu andrá og læknir. Elann þurfti að geta gert sér rétta grein fyrir,
'hvers konar æfingar áttu bezt við hvern einstakling. Markmið hans var að koma
í veg fyrir sjúkdóma, en læknisins að laskna þá. Hann gaf jafnvel fyrirmæli um
mataræði. En auk þess sem hann vildi efla heilsu nemenda sinna, beindist við-
leitni hans einnig að því að gera þá fegurri og sterkari en ella. Platón telur, að
kennsla hjá góðum „drengjanuddara" styrki skapgerðina og herði viljann.
Honum varð því að vera ljóst, hve mikla þjálfun var hægt að leggja á hvem
dreng um sig.
Með því að svo miklar kröfur vom gerðar til íþróttakennara drengja, lögðu