Andvari - 01.01.1972, Síða 107

<\NDVARI
ORRUSTAN VIÐ CLONTARF
105
írum og Kormlöð af norrænum mönnum. Hún hafði verið eiginkona Brjáns
Boru áður en hún gifcist Ólafi kváran. Hinn fyrrnefnda hataði hún af þrálátum
ofsa, sem kann að hafa magnazt árið 999, þegar Brjánn sigraði Dani, rændi í
Dyflinni og hrakti Sigtrygg á brott. Danir sömdu frið við Brján árið eftir, en
Kormlöð fyrirgaf honum aldrei, og svo segir í Brennu-Njáls sögu, að Sigtryggur
hafi komið til Orkneyja að áeggjan móður sinnar. Hann átíi að leita að banda-
manni, sem vildi 'hjálpa honum til áð drepa Brján; ];ó <að Brjánn væri nú svo
gamall, að dauði hans virtist þegar á næsta leiti.
Á undan pólitísku viðræðunum fór samt skemmtunin, en hún hlaut snöggan
og hrottalegan endi. Gestir vildu heyra sagt frá Njálsbrennu, og Gunnar Lamba-
son, einn af útlægu íslendingunum, sem framið höfðu g'æpinn, hóf frásögnina.
Hann ihallaði mjög frásögninni. Kryddaði hana með illkvittni — og þegar hann
mælti, að hugrakkasti sonur Njáls hdfði grátið við dauða sinn, var hallardyrum
hrundið upp, og maður hljóp inn með brugðið sverð, og með einu heljarhöggi
þaggaði 'hann niður í lygaranum í eitt skipti fyrir cll. Höfuð hans féll blóðugt
á borðið fyrir framan Sigtrygg og jarlana.
Innrásarmaðurinn var Kári Sölmundarson, hinn hugdjarfi tengdasonur Njáls.
Hann hafði dvalizt nokkrar vikur á Fagurey milli Orkneyja og Hjaltlands, þar
sem hann fékk fréttir af því, sem fram fór, og frá Fagurey hafði liann siglt í
vetrarmyrkrinu til Orkneyja og gengið til hallar Sigurðar jarls. Hann þekkti
sig vel, því að eitt sinn hafði hann — eins og Helgi Njálsson — þjónað við hirð
jarls. Hann hafði hlustað við opinn glugga á lygasögu Gunnars, og þegar hann
gat ekki lengur þolað róginn um vini sína, ruddist hann inn í höllina, þar sem
I jöhnenni var saman komið, og hjó þessu minnisstæða höggi.
Jarlinn hrópaði: „Takið þér Kára og drepið.“ En enginn hreyfði sig. Kári
mælti: „Það munu margir mæla, herra, að ég hafi þetta verk fyrir yður unnið,
að hefna hirðmanns yðar.“
Og Flosi, sá sem verið hafði foringi brennumanna og höfðingi fyrir óvinum
Kára, mælti: „Ekki gerði Kári þetta fyrir sakleysi, er hann í engum sættum við
oss; gerði hann það að, sem hann átti.“ Kári snerist á hæli og gekk út — ennþá
hreyfði sig enginn. — Flann hélt aftur til skips síns, sigldi suður í fögru jóla-
veðri, til Kataness.
Sagan er athyglisverð sem sýnishorn af hetjulegri háttvísi. Eldsnögg ákvörðun
Kára og hreysti hans jafnast við hina gætnu, köldu fegurð í dómgreind Flosa.
Filfinning Flosa fyrir réttum leikreglum er jafn hárbeitt og sverðsegg Kára, og
þessi næmi skilningur á heiðarleika er sérkenni á íslendingasögum, þar sem
réttdæmi virðist hvíla frernur á fagurfræðilegum en siðferðilegum grunni. Það
skal játað, að 'til em gagnrýnendur, sem tafgreiða sögunu sem norrænan skáld-