Andvari - 01.01.1988, Blaðsíða 27

ANDVARI
PÉTUR BENEDIKTSSON
25
6
„Fáir menn fá unnið þjóð sinni meira á langri starfsævi en Pétur gerði á
sendiherraárum sínum,“ segir Jóhannes Nordal: Pétur Benediktsson
fékk í hendur það verkefni ,,að reisa frá grunni mikinn hluta utanríkis-
þjónustu íslendinga, fyrst í Bretlandi, síðan í Rússlandi, Frakklandi og
fjölda annarra ríkja Evrópu. Á hinum mestu umbrotatímum sögunnar
var ekki vandalaust að halda á málefnum íslendinga erlendis og byggja
upp virðingu smáþjóðar, er vildi tryggja sjálfstæði sitt ekki aðeins í orði
heldur einnig í verki. Komu hér í Ijós hinir óvenjulegu hæfileikar
Péturs, skarpskyggni hans, dómgreind og óbilandi starfsþrek. Mest var
þó um vert, að ísland átti þar fulltrúa, er ekki þurfti að óttast mann-
jöfnuð við neinn, er hann átti við að skipta, og til að vinna málum
sínum framgang, gat hann beitt hverju sem við átti, leiftrandi rökfimi,
ódrepandi seiglu eða ómótstæðilegri kímnigáfu.“
Pétur kom heim frá Moskvu vorið 1945 — og á næstu árum var hann
„á linnulausu flakki um Evrópu, enda mátti segja með sanni að hann
hafi verið superintendant í einu sérlega stóru stifti,“ eins og Sverrir
Kristjánsson komst að orði.
Ríkisstjórnin sendi Pétur landa á milli „til þess að vinna að verslun-
arsamningum fyrir ísland“ og jafnframt að opna stjórnmálasamband
milli hins nýstofnaða lýðveldis og viðkomandi landa.
„Allt var í sárum eftir nýafstaðna heimsstyrjöld,“ skrifaði Pétur:
>,Framleiðslan — akuryrkja, fiskveiðar, iðnaður — öll í molum. Sam-
göngukerfið beygt og brotið, svo að því var mjög þröngur stakkur
skorinn, hverju væri unnt að koma af einum á annan, ef einhver hafði
einhverju að miðla. Ekki bætti hugarfarið þjóða á milli úr skák. Það var
kannski auðskilið, að milli hinna sigruðu og sigurvegaranna væri leikin
sauðkind og smalinn, að hinir stærri sigurvegarar hefðu í bili skipt með
sér stjórn landsvæðanna sem andstæðingar þeirra réðu áður, og að þar
væri takmörkuð ást milli þjóns og herra. En tortryggnin náði lengra,
smalarnir trúðu hver öðrum illa. Þeir sem fyrir skemmstu höfðu verið
vopnabræður og barist saman í mjög sæmilegri einlægni litu nú hver
annan hornauga og höfðu mjög mikla tilhneigingu til að sjá óhreinar
hvatir á bak við hverja tillögu sem fram var borin. Til þess að koma
vörum milli landa þurfti bæði innflutnings- og gjaldeyrisleyfi, til
ferðalaga margvíslegar vegabréfsáritanir, ekkert var svo smátt í sam-
skiptum landanna að hundstunga leyfakerfanna fyndi það ekki.“