Andvari - 01.01.1988, Qupperneq 92

90
STEFÁN BJARMAN
ANDVARI
af þýðingunni seint á árinu 1946, og var náttúrlega meiningin að handritið gengi
aftur frá honum til Ragnars. En skömmu eftir næstu áramót (13. febr. 1947)
deyr Erlendur mjög snögglega, hann lá víst bara tæpa tvo sólarhringa, að mestu
rænulítill eða rænulaus (eitrun í nýrnahettum). Mér varð afar hverft við fráfall
hans, hann hafði verið nánasti vinur minn, ráðgjafi og fyrirmynd allt frá fyrstu
kynnum. Fyrr um sumarið hafði Ragnar skrifað mér, einnig harmi lostinn yfir
dauða Erlends, og spurði mig í eftirskrift hvort Erlendur hefði verið búnn að
endursenda mér handritið áður en hann dó. Ég svaraði honum um hæl, neit-
andi, og sagði að ef Erlendur hefði ekki verið búinn að skila því til hans
(Ragnars), hlyti það að liggja í fórum Erlends sáluga. Lá síðan málið í þagnar-
gildi fram eftir sumrinu, og ég algerlega grunlaus. — En rétt eftir að ég hafði, í
sjálfshuggunarskyni, párað þennan imaginæra formála, sem framanskráður
kafli er úr, - já, mig minnir bara fáum dögum seinna - fæ ég æsilegt símskeyti
frá Ragnari, þar sem hann segir að handritið finnist hvergi nokkurstaðar í eftir-
látnum fórum Erlends. Lengi vel var mér ómögulegt að trúa þessu um slíkan
reglumann sem Erlend og margrengdi Ragnar um að hann hefði ekki sjálfur
handritið. Pað var leitað og leitað, spurzt fyrir hjá fjölmörgum vinum Erlends,
þótt ég þættist fullviss um að jafn ærukær maður og Erlendur hefði engum lánað
handritið, en allt kom fyrir ekki, handritið var ófinnanlegt! Petta var skiljan-
lega ekkert smáræðis reiðarslag! Ég huggaði Ragnar með að hann borgaði mér
svo vel (sem var satt!) að við skyldum ekki æðrast, ég skyldi byrja á nýjan leik,
og ég ætti töluverð drög af afriti - sem var lygi - ég átti að vísu sundurlausa
punkta af uppkasti, en allt ósamstætt og í molum og á löngum köflum ekki staf!
En hér varð ekki undan vikizt, ég varð að leggja til hliðar það sem eftir var af
þýðingu bókarinnar, og fitja upp á byrjuninni á ný. Það er það versta verk sem
ég hef gert á ævinni, (og nú tók ég afrit til vonar og vara), því nú sóttu að mér
gamlar efasemdir og draugar á ný í annarri hvorri línu, og ef ég hefði ekki verið
búinn að taka við greiðslu fyrir fyrri gerðina, þá týndu, hefði mér oftlega verið
skapi næst að henda öllu í eldinn og gefa upp árarnar. En við endurgerðina lauk
ég seint á næsta ári og sendi suður og var hún strax sett í prentun. En nú er bezt
að koma strax með lausnina á gátunni um hvarf gamla handritsins: Vorið eftir
(’49) var ég staddur í Reykjavík og hringdi þá einn daginn í mig einn af starfs-
mönnum Tollskrifstofunnar, og segir mér að fundizt hafi í eldtraustum skáp,
sem Erlendur hafi áður haft til umráða, stór skjalaböggull sem ég muni eiga. Jú
mikið rétt, þarna kom handritið — en bara nokkuð seint! Og nú skildi ég í einni
svipan hvernig í öllu lá: Heima í Unuhúsi var aldrei flóafriður fyrir aðvífandi
gestavað, svo Erlendur hefur tekið handritið með sér ofan á Tollskrifstofu og
hugsað sér að líta yfir það þar á friðsömum stundum, en á milli geymt það á
þessum trygga stað, af alkunnum áreiðanleikasínum. Ó égskildi allt og fyrirgaf
allt! Verst að vita ekkert hvernig honum hefur litizt á þetta! Hann hefur sett
spurningarmerki á einstaka stað -, líklega blöskrað, blessuninni!