Andvari - 01.01.1988, Blaðsíða 112

1 10
DAGNÝ KRISTJÁNSDÓTTIR
ANDVARI
Kerið
Hið heilaga drykkjarker er þekkt minni úr goðsögum og trúarbrögðum
fjölmargra þjóða. Fegursta og dulúðugasta gerð sagnarinnar er riddarasagan
um Parceval og hinn heilaga graal. Enginn veit hvað graalinn er, enginn getur
lýst honum með orðum, enginn getur skilgreint hann eða sagt með vissu hvað
hann táknar og þó leituðu göfugustu riddarar Artúrs konungs hans allt sitt líf.
I Parcevals sögu segir frá því að Parceval elst upp í skóginum og kemur út úr
honum fáfróður en leitandi ungur sveinn, fullur af metnaði og vilja til að ná
langt í lífinu. Hann er námfús og er svo heppinn að hitta einn ríkan mann sem
gerir hann að riddara. Hann leggur heilræði þessa velgjörðamanns síns vel á
minnið; hið helsta er að riddari eigi ekki að vera málugur eða spurull komi
hann á ókunnan stað.
Á ferðum sínum kemur Parceval að dularfullri höll þar sem hann finnur
gamlan, lamaðan mann, Fiskikonunginn. Meðan Parceval situr á tali við hann
fara undarlegir hlutir að gerast. Furðulegar skrúðgöngur fara fram og aftur
um salinn með alls konar tilburðum og það verður öllum ljóst að það er verið
að segja Parceval eitthvað og texti sögunnar verður spenntari og spenntari,
en Parceval hefur verið sagt að hann megi ekki spyrja neins og hann spyr
einskis.
Eftir nóttina hverfur höllin og aumingja Parceval fær að vita að hann hefur
ekki bara klúðrað sínum málum heldur alls mannkynsins, vegna þess að hann
var útvalinn, honum einum hlotnaðist að sjá hinn heilaga graal og hefði hann
spurt um merkingu hans hefði gamli konungurinn fengið máttinn aftur og
sannleikurinn hefði gert okkur öll frjáls.14
Nú kann einhverjum að blöskra þetta óréttlæti, vegna þess að Parceval
gerði ekki annað en það sem honum var sagt að gera — og hver er þá sekt
hans? Leikreglunum er breytt allt í einu þannig að sá sem veit ekki betur en
hann sé saklaus er allt í einu orðinn sekur. Og það er líka meiningin. Þannig
vinna lögin, segir skáldið og fræðimaðurinn Héléne Cixous.15 Við erum sek
áður en við brjótum nokkuð af okkur. Lögin eru alhliða neikvæð, þau eru
einhlít, gefa engar útskýringar, bara skipunina: „þú skalt ekki . . .“ þar sem
kjarninn er skipunin „EKKI“ eða „NEP‘. Héléne Cixous telur að karlmenn
flestir eigi auðveldara með það en konur og skáld að lúta lögunum, taka
skipunina gilda, án þess að spyrja um það hvað hún feli í sér. Þess vegna át
Eva eplið í Paradís án þess að hugsa sig um tvisvar. „Svo segir í Biblíunni og
það er sennilega satt“, segir Cixous.
Gunnlöð í Gunnlaðar sögu spyr ekki um það hvað sé að baki laganna, með
hvaða rétti kerið heilaga, graalinn, sé tákn táknanna. Óðinn efast ekki heldur