Andvari - 01.01.1996, Page 122

120
JÓN KARL HELGASON
ANDVARI
að gera úrfellingar á ýmsum þeim atriðum textans, sem torvelda lestur bókanna eða
fælir frá þeim, a. m. k. í sumum fornbókum, svo sem lángar ættartölur, innskotssögur
óskyldar meginkjarna bókarinnar, sem höfundar eða afskrifarar hafa af einhverjum
ástæðum viljað láta fljóta með, og í samræmi við það, allar síðari tilvísanir textans til
atburða og persóna hinna úrfeldu staða. (s. 230)
Hvað Laxdœlu viðvíkur segist Halldór sannfærður um að sagan hafi hvergi
verið birt á jafn heildstæðu formi, „a. m. k. hvergi eins plastiskt“ (s. 231).
Loks kannast hann við að ýmsar smærri villur hafi slæðst inn í útgáfuna en
skýringuna segir hann þann mikla flýti sem hafður var við prentun hennar.
Vegna yfirvofandi lagasetningar Alþingis hafi ekki gefist tími til að lesa
prófarkir nægjanlega vel og bera textann saman við þá útgáfu sem stuðst
var við.
Halldór viðurkennir loks að deila megi um réttmæti þess að gefa íslend-
ingasögur út í styttum útgáfum. Slíkar útgáfur kunni að nýtast vel sem les-
efni handa börnum og unglingum en það sé eftir sem áður nauðsynlegt að
gefa sögurnar út óstyttar á nútímamáli. Halldór fylgdi þeirri stefnu í þeim
útgáfum fornsagna sem hann hafði umsjón með eftir 1941. Sigurður Nordal
var líklega ánægður með þessa stefnubreytingu. í sumarbyrjun 1943, þegar
Hæstiréttur tók fyrir áfrýjun Halldórs Laxness, Ragnars Jónssonar og Stef-
áns Ögmundssonar vegna dómsins í lögreglurétti frá haustinu áður, voru
háskólakennararnir þrír beðnir um að segja álit sitt á útgáfu Halldórs á
Hrafnkötlu. í þetta skipti var umsögnin lofsamleg. Þeir fundu að vísu einn
stuttan kafla sem fluttur hafði verið til, en að öðru leyti var „efni“ sögunn-
ar óbreytt.34 Sú dirfska gagnvart fornsögunum sem birst hafði í meðferð
Halldórs á Laxdælu beið átakanna við Gerplu, rúmum áratug síðar.
V
Rétt er að taka fram að það sem hér hefur verið sagt um fornritaútgáfu
Halldórs Laxness varpar aðeins ljósi á eina hlið hennar. Aðrir þættir hafa
verið látnir liggja milli hluta, þar á meðal bein og óbein skoðanaskipti Hall-
dórs og Sigurðar Nordals um samræmda forna stafsetningu. Færa má rök
fyrir því að þeir hafi komist að nokkurs konar málamiðlun um það snúna
efni: Háskólakennararnir viðurkenndu í áliti sínu vorið 1943 að nútímastaf-
setning færi að sumu leyti nær forna málinu en hin samræmda stafsetning;
Halldór viðurkenndi ennfremur í grein árið 1944 að sú samræmda stafsetn-
ing sem Sigurður hefði mótað fyrir útgáfur íslenzkra fornrita væri merkileg
tilraun „af hálfu hugsandi Íslendíngs“ að móta málsögulega reglu, merki-
legri en sú samræmda stafsetning danska fræðimannsins Wimmers sem